Μια νέα εκπαιδευτική πραγματικότητα αναδύεται λόγω της πανδημίας, μια πραγματικότητα η οποία χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, πολλά ερωτήματα αλλά και νέες προοπτικές.
Η τεχνολογία χρησιμοποιείται σε πρωτόγνωρο εύρος και το εύλογο ερώτημα είναι κατά πόσο μπορεί η εκπαίδευση να προσαρμοστεί στη νέα ψηφιακή εποχή.
Μια άνευ προηγουμένου στροφή στη χρήση του διαδικτύου και της ψηφιακής τεχνολογίας για εκπαιδευτικούς σκοπούς έχει συντελεστεί.
Ωστόσο υπάρχουν πολλές ελλείψεις και ανισότητες οι οποίες πρέπει να αντιμετωπιστούν.
Περισσότερο από το 20% των νέων ανθρώπων έχουν ελλείπεις ψηφιακές δεξιότητες. Μόνο 39% των εκπαιδευτικών νιώθουν έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες στο καθημερινό μάθημα, ενώ η πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι εξασφαλισμένη μόνο για το 74% των νοικοκυριών με χαμηλότερα εισοδήματα.
Σύμφωνα με τις απόψεις του 95% των συμμετεχόντων στη δημόσια ανοιχτή διαβούλευση της ΕΕ κατά τη χρονική περίοδο Ιουνίου – Σεπτεμβρίου 2020, με θέμα το μέλλον της ψηφιακής εκπαίδευσης μετά την κρίση του κορωνοϊού, η τεχνολογία πρόκειται να επηρεάσει μελλοντικά τον τρόπο που μαθαίνουμε. Επιπλέον, 60% των ερωτηθέντων δήλωσαν πως δεν είχαν στο παρελθόν εμπειρία στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση και παράλληλα πιστεύουν πως είναι αναγκαίο να παραχθεί υλικό περισσότερο διαδραστικό, στοχευμένο και εύχρηστο.
Ταυτόχρονα, σε ποσοστό μεγαλύτερο από 60% δήλωσαν πως νιώθουν ότι έχουν βελτιώσει τις ψηφιακές τους δεξιότητες ενώ το 50% επιθυμεί να βελτιωθεί ακόμη περισσότερο.
Το νέο Σχέδιο Δράσης για την Ψηφιακή Εκπαίδευση (2021-2017)
Σκιαγραφώντας το «όραμα της για ποιοτική, ενταξιακή και προσβάσιμη ψηφιακή εκπαίδευση στην Ευρώπη», τo 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει το νέο Σχέδιο Δράσης για την Ψηφιακή Εκπαίδευση (Digital Education Action Plan) (2021-2017).
Δύο είναι οι στρατηγικές προτεραιότητες της Ε. Ε.
Αφενός να δημιουργήσει τις συνθήκες για την ανάπτυξη ενός ψηφιακού εκπαιδευτικού οικοσυστήματος υψηλών επιδόσεων ενισχύοντας τις υποδομές (εύχρηστα εργαλεία, ασφαλείς πλατφόρμες), τη συνδεσιμότητα, τον ψηφιακό εξοπλισμό και το έμψυχο δυναμικό σε ψηφιακές δεξιότητες.
Αφετέρου, να συντελέσει στην ενίσχυση των ψηφιακών ικανοτήτων και δεξιοτήτων για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, δίνοντας έμφαση στην ενίσχυση των βασικών ψηφιακών δεξιοτήτων και ικανοτήτων των μαθητών από μικρή ηλικία και στην ανάπτυξη του ψηφιακού γραμματισμού, με σημείο αιχμής την καταπολέμησης της παραπληροφόρησης και ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.
Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Εκπαίδευσης
Το Σχέδιο Δράσης αναπτύσσεται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης (European Education Area) ο οποίος στοχεύει στον επαναπροσδιορισμό της εκπαίδευσης και της κατάρτισης για την ψηφιακή εποχή, έως το 2025.
Οι πρωτοβουλίες που σχεδιάζονται εντός αυτού του σχεδίου αφορούν, μεταξύ άλλων, τη βελτίωση της ποιότητας των ψηφιακών δεξιοτήτων των πολιτών, καθώς η ψηφιακή εκπαίδευση αποτελεί «βασικό στρατηγικό στόχο για υψηλής ποιότητας διδασκαλία και μάθηση στην ψηφιακή εποχή».
Η Μαρία Γκαμπριέλ, Επίτροπος αρμόδια για θέματα καινοτομίας, έρευνας, πολιτισμού, εκπαίδευσης και νεολαίας τονίζει πως «Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Εκπαίδευσης και το σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση είναι στοιχεία απαραίτητα για την ευρωπαϊκή ανάκαμψη και τη μελλοντική ανάπτυξη. Καθορίζουν ένα κοινό όραμα για το μέλλον της εκπαίδευσης”.
Η 3η Πανευρωπαϊκή Συνάντηση Κορυφής για την Εκπαίδευση
Οι νέες προκλήσεις και προοπτικές αλλά και ο τρόπος αντιμετώπισης τους συζητήθηκαν κατά τη διάρκεια της 3ης Πανευρωπαϊκής Συνάντησης Κορυφής για την Εκπαίδευση που διοργάνωσε διαδικτυακά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (10.12.20), με θέμα τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό για έναν ανθεκτικότερο Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης.
Κατά τις εναρκτήριες ομιλίες της Προέδρου της Ε.Ε. Ursula von der Leyen, του Αντιπροέδου Μαργαρίτη Σχοινά, υπεύθυνου για την προστασία του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής, και της κ. Mariya Gabriel, αρμόδιας Επιτρόπου για την Καινοτομία, Έρευνα, Πολιτισμό, Εκπαίδευση και Νεολαία, αναγνωρίστηκε η σκληρή εργασία των εκπαιδευτικών εν καιρώ πανδημίας και η συμβολή τους στην ομαλή διεξαγωγή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με ψηφιακά μέσα.
Σχεδιάζοντας έναν βιώσιμο Ψηφιακό Μετασχηματισμό στην Εκπαίδευση.
Πιο συγκεκριμένα, η καθηγήτρια Deirdre Butler του Πανεπιστημίου Dublin City University (DCU), στην ομιλία της «Σχεδιάζοντας έναν βιώσιμο Ψηφιακό Μετασχηματισμό στην Εκπαίδευση: Προ Κορωνοϊού/Μετά τον Κορωνοϊο» τόνισε πως είναι απαραίτητο να ανασχεδιαστεί η διαδικασία της διδασκαλίας και της μάθησης ώστε τα εκπαιδευτικά συστήματα να προετοιμαστούν για την επόμενη μέρα.
Κατά την επιστροφή στη νέα κανονικότητα, η Εκπαίδευση εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο.
Οι πυλώνες στους οποίους θα στηριχθεί η μετάβαση αυτή είναι τρεις.
Πρώτον η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών στην απόκτηση νέων ψηφιακών δεξιοτήτων. Δεύτερον η αναβάθμιση της απαραίτητης τεχνολογικής υποδομής. Τρίτον και πλέον σημαντικό, η καλλιέργεια αξιών και η διαμόρφωση των ταυτοτήτων των μαθητών στο νέο ψηφιακό πλαίσιο.
Δεδομένου πως οι ελλιπείς ψηφιακές δεξιότητες αποτελούν τροχοπέδη στην πλήρη εργασιακή και κοινωνική ενσωμάτωση των αυριανών πολιτών, τα εκπαιδευτικά συστήματα οφείλουν να ανταποκριθούν άμεσα και αποτελεσματικά στη νέα συνθήκη.
Ωστόσο, η ψηφιακή εκπαίδευση δεν μπορεί να εξισωθεί με τη διαδικτυακή παράδοση μαθημάτων. Χρειάζεται μια αλλαγή ‘παραδείγματος’ τόσο για τον τρόπο με τον οποίο οραματιζόμαστε την εκπαίδευση όσο και για το πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ψηφιακή τεχνολογία για να σχεδιάσουμε τη διαδικασία της μάθησης με σεβασμό στο είδος των ταυτοτήτων των μελλοντικών πολιτών και των αξιών που θέλουμε να εμφυσήσουμε.
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι κομβικός στη διαμόρφωση το νέου ψηφιακού μαθητή και πολίτη.
Η ικανότητα προσαρμογής στη συνεχή αλλαγή, η ανάπτυξη κριτικής σκέψης, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, οι δημιουργικές προσεγγίσεις είναι δεξιότητες που μπορούν να αναπτυχθούν σε ένα πλαίσιο τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης, μέσα σε καλά οργανωμένα μαθησιακά περιβάλλοντα, με κατάλληλο εκπαιδευτικό σχεδιασμό, με σεβασμό στις συναφείς παιδαγωγικές προσεγγίσεις, με πρόβλεψη για κατάλληλη αξιολόγηση.
Ο παράγοντας ‘άνθρωπος’, η διαπροσωπική επικοινωνία, η υποστήριξη και προάσπιση της ψυχικής υγείας είναι στοιχεία άμεσα συνδεδεμένα με την εκπαιδευτική διαδικασία και αποδεικνύουν πως οι ψηφιακές τεχνολογίες δεν μπορούν να εξετάζονται και να εφαρμόζονται in vitro.
H τεχνολογία μπορεί να επηρεάσει και να διαμορφώσει τον κόσμο και ο κόσμος μπορεί να επηρεάσει και να διαμορφώσει την τεχνολογία. Η διαδικασία είναι αμφίδρομη.
Το πιο καίριο τελικά ερώτημα είναι «πώς μπορεί να διαμορφωθεί ένα εκπαιδευτικό ψηφιακό οικοσύστημα εντός του οποίου να μπορούν οι μαθητές να ανθίσουν, να εξελιχθούν, να προοδεύσουν;» Όπως στο σκάκι, οι συνδυασμοί επιλογών, προοπτικών, αποφάσεων που θα οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα είναι ατελείωτοι. Κανείς όμως δεν μπορεί να αρνηθεί πως βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής κατά το οποίο οι ιθύνοντες καλούνται να χαράξουν πολιτικές που θα οδηγήσουν στον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης.
*Θεοδώρα Γκένιου. Πρεσβευτής eTwinning, Επιμορφώτρια ΤΠΕ
