Ένα έργο του σπουδαίου γλύπτη Μέμου Μακρή για τον φίλο και συνοδοιπόρο, τον ιστορικό Νίκο Σβορώνο.
Όσο περνούν τα χρόνια όλο και λιγότεροι γνωρίζουν, πλέον σε ποιον ανήκει το κεφάλι του γλυπτού που βρίσκεται μέσα στον περίβολο του Πολυτεχνείου και στο οποίο καταθέτουν κάθε χρόνο στεφάνι πολιτικοί και πολίτες.
Το κεφάλι συμβολίζει την εξέγερση των φοιτητών το 1973. Πιο συγκεκριμένα το γλυπτό βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την πόρτα του Πολυτεχνείου που καταστράφηκε από την εισβολή των τανκς. Το γλυπτό είναι του περίφημου Έλληνα γλύπτη Μέμου Μακρή, του οποίου ένα εξίσου σημαντικό έργο κοσμούσε και την είσοδο της Εθνικής Πινακοθήκης.
Ο Μέμος Μακρής γεννήθηκε το 1913 και είναι ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες γλύπτες. Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα με δασκάλους τους μιχάλη Τόμπρο, Επαμεινώνδα Θωμόπουλο και Κώστα Δημητριάδη. Αναδείχθηκε γρήγορα στην καλλιτεχνική και πολιτιστική ζωή της δεκαετίας του ’30, ενώ στη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής ανέπτυξε αντιστασιακή δράση.
Μετά την απελευθέρωση συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι. Απελάθηκε από τη Γαλλία το 1950, λόγω των αριστερών πολιτικών πεποιθήσεών του και βρήκε πολιτικό άσυλο στην Ουγγαρία. Στην Ουγγαρία έζησε πολλά χρόνια και δραστηριοποιήθηκε ενεργά στην καλλιτεχνική, πολιτική και πολιτιστική κίνηση της χώρας, όπου καθιερώθηκε ως ένας από τους γλύπτες που εξέφραζαν την επίσημη αισθητική του κράτους με συνθέσεις μέσα στο πνεύμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.
Το 1964, του αφαιρέθηκε η ελληνική υπηκοότητα, την οποία απέκτησε το 1975 μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Το 1978 στην Εθνική Πινακοθήκη, πραγματοποιήθηκε η πρώτη αναδρομική έκθεσή του στην Ελλάδα.
Το γλυπτό κεφάλι του Μέμου Μακρή τοποθετήθηκε στο χώρο όταν ήταν πρύτανης του Ιδρύματος ο Γ. Βουδούρης, μέλος του ΚΚΕ και προσωπικό φίλος του Μακρή, του οποίου υπήρχαν πολλά έργα του στην Ουγγαρία, όπου ζούσε ως πολιτικός πρόσφυγας. Ένα από τα έργα του ήταν το μπρούτζινο κεφάλι με τα χαρακτηριστικά του μεγάλου Έλληνα ιστορικού Νίκου Σβορώνου, και αυτού μέλους του ΚΚΕ.
Η ιστορία του Νίκου Σβορώνου
Γεννημένος το 1911, ο Νίκος Σβορώνος, σχεδόν συνομήλικος του Μακρή, μετά τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Αθηνών, εντάχθηκε στις τάξεις του ΕΑΜ και του ΕΛ.ΑΣ, όπου διετέλεσε στρατιωτικός διοικητής Βύρωνα-Καισαριανής.
Τον Δεκέμβριο του 1945, χάρις τις ενέργειες του διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου Οκτάβ Μερλιέ και με υποτροφία της Γαλλικής Δημοκρατίας, κατέφυγε στη Γαλλία με το πλοίο «Ματαρόα». Εκεί γνωρίστηκε με το Μέμο Μακρή, επιβάτη και αυτόν του θρυλικού πλοίου.
Στο Παρίσι, ο Σβορώνος γράφτηκε στην Ecole Pratique des Hautes Etudes και στην Ecoles des Langues Orientales. Το 1955 του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια και το 1961 απέκτησε τη γαλλική.
Επέστρεψε στην Ελλάδα μετά τη δικτατορία και δίδαξε στα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Κρήτης, διετέλεσε μέλος της διοικούσας επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, και ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αθηνών (1976) και Θεσσαλονίκης (1977).
