Τα Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς, το γνωστό “Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά”, έχουν παράξενους και ακατανόητους στίχους. Ποια ιστορία κρύβεται από πίσω και τι ακριβώς σημαίνουν τα λόγια.
Τα Κάλαντα είναι στην ουσία ευχετήρια και εγκωμιαστικά άσματα, που ψάλλουν, κυρίως, τα παιδιά στις παραμονές των μεγάλων εορτών, όπως τα Χριστούγεννα (24 Δεκεμβρίου), η Πρωτοχρονιά (31 Δεκεμβρίου) και τα Θεοφάνια (5 Ιανουαρίου).
Τα Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς είναι γνωστά και με το όνομα “Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά”, ενώ οι στίχοι τους είναι κάπως δυσνόητοι και ασυνάρτητοι, όταν τους ακούσει, διαβάσει ή τραγουδήσει κάποιος, χωρίς να καταλάβει ακριβώς τι λένε.
Κοιτώντας πιο προσεκτικά, όμως, μπορεί κανείς να τους “αποκωδικοποιήσει” και να καταλάβει το νόημά τους, ο οποίο – παραδόξως- είναι ερωτικό, καθώς οι στίχοι φαίνεται να απευθύνονται από ένα παλικάρι σε μία κοπέλα.
Μια ιστορία αγάπης
Σύμφωνα με τον θρύλο, πρόκειται για μια ιστορία αγάπης.
Κατά τον μεσαίωνα οι άνθρωποι των χαμηλών στρωμάτων, δεν είχαν δικαίωμα να μιλούν στους αριστοκράτες. Οι μόνες μέρες που δικαιούνταν ήταν στις γιορτές, εκεί τους τραγουδούσαν διάφορα τραγούδια.
Έτσι, στους στίχους του τραγουδιού το παλικάρι, μέσω του τραγουδιού, την αποκαλεί ψηλή δενδρολιβανιά, επειδή φορούσε τα ψηλά κωνικά καπέλα της εποχής. Την παρομοιάζει με τον θόλο της εκκλησίας, τόσο ψηλή. Διερωτάται, γιατί δεν τον καταδέχεται, ενώ την θεωρεί γλυκιά και φτιαγμένη από ζάχαρη.
Οι στίχοι του τραγουδιού, όπως τους γνωρίζουμε σήμερα, είναι παραλλαγμένο, με αποτέλεσμα η ιστορία πίσω από το τραγούδι να έχει χαθεί, δίνοντας τη μεγαλύτερη έμφαση στον Άγιο Βασίλη, αγνοώντας το νόημα των υπόλοιπων στίχων.
Το νόημα των στίχων
Το νεαρό παλικάρι έβαλε ενδιάμεσα στους στίχους τα λόγια που ήθελε να πει στην αγαπημένη του (οι στίχοι που είναι μέσα σε παύλες), ώστε με αυτόν τρόπο να μην “καρφωθεί”.
Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά (Πρώτη του μήνα και πρώτη του χρόνου)
– Ψηλή μου δεντρολιβανιά – (Ψηλή σαν δεντρολιβανιά)
Κι αρχή καλός μας χρόνος
– Εκκλησιά με τ’ Άγιο Θόλος – (ψηλή σαν τον θόλο της εκκλησίας)
Άγιος Βασίλης έρχεται
– Και δε μας καταδέχεται – (Το κορίτσι δεν τον καταδέχεται)
Από την Καισαρεία
– Συ είσ’ αρχόντισσα κυρία – (Εσύ είσαι η αρχόντισσά μου)
Βαστάει πένα και χαρτί
– Ζαχαροκάντυο ζυμωτή – (Φτιαγμένη από ζάχαρη, γλυκιά μου)
Χαρτί-χαρτί και καλαμάρι (Το καλαμάρι που χρησιμοποιούσαν παλαιότερα όταν έγραφαν με πένα ή μελάνι)
– Δες και με το παλικάρι – (Κοίτα και εμένα το παλικάρι)
