Τα ηλεκτρονικά βιβλία επιτρέπουν πάρα πολλούς περισπασμούς, χρησιμοποιούν μικρότερες σελίδες και μειώνουν τη φυσική αλληλεπίδραση, καθιστώντας δύσκολο, αν όχι αδύνατο, για τους τακτικούς αναγνώστες να συμμετέχουν σε βαθιά ανάγνωση – δηλαδή, εστιασμένη, υψηλότερη κριτική ανάλυση για αρκετές ώρες κάθε φορά
Όλα τα σχολικά βιβλία θα είναι διαθέσιμα σε ψηφιακή μορφή, σύμφωνα με όσα ειπώθηκαν στις 14/4 σε διαδικτυακή συνάντησης εργασίας στην οποία συμμετείχαν η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως, η υφυπουργός Ζέττα Μακρή, ο γ.γ. του υπουργείου Αλέξανδρος Κόπτσης και ο Πρόεδρος του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής Γιάννης Αντωνίου.
Είναι όμως αυτό ένα βήμα προς την αναβάθμιση της παιδείας ή πρόσω ολοταχώς για την κατάργηση του (έντυπου) βιβλίου με μόνο κριτήριο την μετακύλιση του σημερινού κόστους του από το Υπουργείο στους γονείς των μαθητών;
Ερευνητές του Χάρβαρντ διαπίστωσαν ότι η χρήση ψηφιακών συσκευών πριν τον ύπνο παρατείνει τον χρόνο που χρειάζεται ο χρήστης για να κοιμηθεί, παρεμβαίνει στο βιολογικό ρολόι (κιρκάδιο ρυθμό), τη μελατονίνη (ορμόνη που προάγει τον ύπνο), τον ύπνο REM και μειώνει την εγρήγορση το επόμενο πρωί .
Σύμφωνα με την ίδια έρευνα με την πάροδο του χρόνου, αυτή η κατάσταση οδηγεί σε χρόνια έλλειψη σωστού ύπνου που οδηγεί σε σοβαρά προβλήματα υγείας. Η χρόνια έλλειψη ύπνου αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και μεταβολικών παθήσεων όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης καθώς και ο καρκίνος.
Ερευνητές άλλων αμερικάνικων πανεπιστημίων (Τέξας, Τενεσί) μετά από έρευνές τους για την εφαρμογή συνεργατικών μορφών μάθησης με τη χρήση ψηφιακών και έντυπων βιβλίων, οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα πως αρκετές συνεργατικές συμπεριφορές συσχετίστηκαν με την κατανόηση κειμένου, όταν αυτό δόθηκε στους μαθητές σε έντυπη αλλά δεν προέκυψε όταν τα κείμενα αυτά ήταν σε ψηφιακή μορφή.
Πέρα από τις έρευνες αμερικάνικων πανεπιστημίων που έχουν διενεργηθεί επειδή το ψηφιακό βιβλίο έχει μπει (σε πολύ μικρό βαθμό) στην εκεί εκπαιδευτική διαδικασία, υπάρχει και η αγορά που μας δείχνει πως οι αναγνώστες έχουν σαφή προτίμηση στο έντυπο βιβλίο παρά το γεγονός ότι το ψηφιακό κοστίζει λιγότερο στον αναγνώστη.
Το 2018 οι εκδότες βιβλίων στις ΗΠΑ σημείωσαν σχεδόν 26 δισεκατομμύρια δολάρια σε έσοδα, με τα 22,6 δισεκατομμύρια να προέρχονται από τα έντυπα βιβλία και μόλις τα 2,04 δις από τα ψηφιακά σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Association of American Publishers 2019.
Πολλά μπορεί να πει κανείς για απόψεις αναγνωστών από όλο τον κόσμο που έχουν καταγραφεί στα πλαίσια ερευνών που γίνονται για το θέμα.
Όπως ότι τα ηλεκτρονικά βιβλία είναι κουραστικά για τα μάτια, τουλάχιστον όταν διαβάζονται από tablets, τηλέφωνα ή συμβατικές οθόνες υπολογιστών. Τα έντυπα βιβλία δεν προκαλούν την καταπόνηση που προκαλούν τα ψηφιακά βιβλία (ebooks). Ορισμένοι ηλεκτρονικοί αναγνώστες έχουν οθόνες “χαμηλού φωτισμού” και “χωρίς έντονο φως”. Αυτό είναι καλό, αλλά ακόμη και αυτά είναι δύσκολο να διαβαστούν σε άμεσο ηλιακό φως. Με τα έντυπα βιβλία αυτό δεν είναι πρόβλημα.
Τα βιβλία (έντυπα) ικανοποιούν την ακοή, την αφή, ακόμη και την όσφρηση του αναγνώστη. Η αλληλεπίδραση του αναγνώστη και πολύ περισσότερο του μαθητή με τη φυσικότητα του βιβλίου είναι πολύ μεγαλύτερη από την αλληλεπίδρασή του με ένα e-reader. Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν την «αίσθηση» των βιβλίων πιο ικανοποιητική και νοσταλγική από αυτή των ηλεκτρονικών βιβλίων.
Τα ψηφιακά βιβλία έχουν σχεδιαστεί για ταχύτητα με περιστροφή, κύλιση και σύνδεση. Αλλά τα έντυπα βιβλία έχουν σχεδιαστεί για αργή επεξεργασία, με μεγαλύτερες σελίδες, χωρίς συνδέσμους. Το αποτέλεσμα είναι βραδύτητα και υπομονή που οδηγεί στην βαθύτερη μελέτη αντί για μια φρενήρη βιασύνη που αποφέρει πολλές φορές μια επιπόλαιη αποδοχή πληροφόρησης, συχνά καταδικασμένης να ξεχαστεί ευκολότερα.
Και είναι αυτό ίσως το πιο εντυπωσιακό πλεονέκτημα των βιβλίων έναντι των ψηφιακών βιβλίων. Το μπεστ – σέλλερ του Nicholas Karr (The Shallows : what the internet is doing to our brains, 2020) επικεντρώνεται σε αυτό το σημείο: η βαθιά ανάγνωση δεν λειτουργεί ούτε μέσα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ούτε στα ηλεκτρονικά /ψηφιακά βιβλία, ούτε σε ο,τιδήποτε άλλο στο διαδίκτυο.
Τα ηλεκτρονικά βιβλία επιτρέπουν πάρα πολλούς περισπασμούς, χρησιμοποιούν μικρότερες σελίδες και μειώνουν τη φυσική αλληλεπίδραση, καθιστώντας δύσκολο, αν όχι αδύνατο, για τους τακτικούς αναγνώστες να συμμετέχουν σε βαθιά ανάγνωση – δηλαδή, εστιασμένη, υψηλότερη κριτική ανάλυση για αρκετές ώρες κάθε φορά.
Για όλους αυτούς ή για πολλούς από τους παραπάνω λόγους, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί των μαθητών ξέρουν πως η μόρφωση των παιδιών δεν μπορεί να εξελιχθεί μέσα από την χρήση του ψηφιακού βιβλίου που σχεδιάζει η κυβέρνηση.
Έτσι, όσοι γονείς μπορούν, θα αναγκασθούν να εκτυπώσουν τα ψηφιακά βιβλία που θα τους παρέχει το κράτος ή να τα αγοράσουν σε έντυπη μορφή από κάποιο βιβλιοπωλείο.
Χρήστος Πιλάλης
μέλος του Συντονιστικού
του Τμήματος Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ
