Εκπαιδευτικοί: Θα λειτουργήσει το ακαταδίωκτο αν καταγγείλουν περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας;

Ο νέος νόμος για το «ακαταδίωκτο» των εκπαιδευτικών που καταγγέλλουν περιστατικά οικογενειακής βίας και τα «παραθυράκια« του

Με πρόσφατο νόμο του Υπουργείου Δικαιοσύνης που ψηφίστηκε στη Βουλή, οι εκπαιδευτικοί -και άλλοι επαγγελματίες που έρχονται σε επαφή με μαθητές, όπως γιατροί, ψυχολόγοι, ΕΕΠ, κ.α και γίνονται αποδέκτες πληροφοριών ή εκμυστήρευσης για ενδοοικογενειακή βία- δεν εγκαλούνται, δεν ενάγονται, δεν διώκονται πειθαρχικά, δεν απολύονται, ούτε υφίστανται άλλου είδους κυρώσεις ή δυσμενή μεταχείριση, για το περιστατικό που ανέφεραν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, παρά µόνο εάν προέβησαν εν γνώσει τους σε αναληθή αναφορά.

Ο νομοθέτης θέσπισε δηλαδή το ακαταδίωκτο για τους εκπαιδευτικούς, προκειμένου να τους ενθαρρύνει να αναφέρουν τα περιστατικά και η κάμψη κάθε αναστολής λόγω της στάθμισης ενδεχόμενου κινδύνου εμπλοκής τους σε χρονοβόρες, δαπανηρές και ψυχοφθόρες δικαστικές διαμάχες.

Όμως, η Ελληνική πραγματικότητα διδάσκει ότι αν κάποιος καταγγελθείς για ενδοοικογενειακή βία «βάλει στο μάτι» έναν εκπαιδευτικό και η καταγγελία που έκανε ο τελευταίος εναντίον του δεν κατορθώσει να αποδειχθεί στο δικαστήριο, τότε το «ακαταδίωκτο» δεν είναι και τόσο απόλυτο.

Γιατί η εξαίρεση που προβλέπεται για τους εκπαιδευτικούς (δεν διώκονται παρά µόνο εάν προέβησαν εν γνώσει τους σε αναληθή αναφορά) μπορεί να λειτουργήσει εις βάρος τους. Προφανώς, δε μπορεί να φανταστεί κανείς εκπαιδευτικό να κάνει ψευδή καταγγελία εν γνώση του ότι είναι ψευδής.

Φανταστείτε όμως την όχι σπάνια περίπτωση μιας καταγγελίας που εντέλει δεν υιοθετείται από το δικαστήριο (πχ γιατί ο μαθητής αλλάζει κατάθεση και δεν υπάρχουν ευρήματα) και ο καταγγελθείς στρέφεται κατά του εκπαιδευτικού κατηγορώντας τον ότι είχε λχ αντιπάθεια εναντίον του και εξ αυτού του λόγου τον κατήγγειλε ψευδώς ενώ γνώριζε ότι η καταγγελία δεν ευσταθεί. Επίσης, υπάρχει το ενδεχόμενο η εκμυστήρευση του ανήλικου να είναι ψευδής. Έχει συμβεί εξάλλου και αυτό, μερικές φορές.

Πώς θα αποδείξει τότε ο εκπαιδευτικός ότι… δεν είναι ελέφαντας;

Επιπλέον, ο εκπαιδευτικός μπορεί να μπλέξει και κατά τη διαδικασία της κατάθεσης στο δικαστήριο, αφού ο νέος νόμος προβλέπει μεν ότι δε χρειάζεται να καταθέσει, αλλά το αναφέρει ως εξής: Καλούνται να εξετασθούν ως μάρτυρες κατά τη διαδικασία στο ακροατήριο, µόνο αν το έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας δεν αποδεικνύεται µε οποιοδήποτε άλλο αποδεικτικό μέσο.

Μια περίπτωση: Αν ένα παιδί εξομολογηθεί στον εκπαιδευτικό πχ ότι υφίσταται ψυχολογικά μαρτύρια συστηματικά από τον πατέρα του, αλλά δεν φέρει σημάδια σωματικής κακοποίησης, και άρα δεν υπάρχει ιατροδικαστική εξέταση, τότε ο εκπαιδευτικός, ελλείψει άλλων αποδείξεων,  θα κληθεί να καταθέσει ότι το παιδί του μίλησε για κακοποίηση. Και από εκεί και μετά, το μπλέξιμο δεν είναι αδύνατο… Ας τα προσέξει αυτά ο νομοθέτης. Τα σχετικά άρθρα έχουν ως εξής:

Άρθρο 130 του νόμου 5090/2024 (ΦΕΚ 30/Α/23-02-2024)

Υποχρεώσεις των επαγγελματιών – Αντικατάσταση άρθρου 23 ν. 3500/2006

Στο άρθρο 23 του ν. 3500/2006 (Α΄ 232) επέρχονται οι εξής αλλαγές: α) στον τίτλο οι λέξεις

«των εκπαιδευτικών» αντικαθίστανται από τις λέξεις «των επαγγελματιών», β) οι παρ. 1 και 2 αντικαθίστανται, γ) προστίθεται παρ. 2Α και το άρθρο 23 διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 23

Υποχρεώσεις των επαγγελματιών

• Παιδαγωγός, εκπαιδευτικός, µέλος του ειδικού εκπαιδευτικού προσωπικού ή του ειδικού βοηθητικού προσωπικού της πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, κοινωνικός λειτουργός, ψυχολόγος, επιμελητής, προπονητής ή γιατρός που παρέχει τις υπηρεσίες του σε ανήλικο, ο οποίος κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του πληροφορείται ή διαπιστώνει µε οποιονδήποτε τρόπο, ότι έχει διαπραχθεί σε βάρος ανηλίκου έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας, υποχρεούται να το αναφέρει αμελλητί στις αρμόδιες διωκτικές αρχές. Την ίδια υποχρέωση έχει ιατρός που µε βάση σοβαρά αντικειμενικά ευρήματα της ιατρικής εξέτασης διαπιστώνει ότι έχει διαπραχθεί σε βάρος ενηλίκου έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας.

• Τα πρόσωπα της παρ. 1, που προβαίνουν σε αναφορά εγκλήματος ενδοοικογενειακής βίας δεν εγκαλούνται, δεν ενάγονται, δεν διώκονται πειθαρχικά, δεν απολύονται, ούτε υφίστανται άλλου είδους κυρώσεις ή δυσμενή µεταχείριση, για το περιστατικό που ανέφεραν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, παρά µόνο εάν προέβησαν εν γνώσει τους σε αναληθή αναφορά.

• 2.Α. Τα πρόσωπα της παρ. 1 καλούνται να εξετασθούν ως μάρτυρες κατά τη διαδικασία στο ακροατήριο, µόνο αν το έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας δεν αποδεικνύεται µε οποιοδήποτε άλλο αποδεικτικό μέσο.

• Οι διατάξεις του παρόντος εφαρμόζονται αναλόγως και για τα µέλη του προσωπικού και τους Προϊσταμένους των Κέντρων Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (Κ.Ε.Σ.Υ.) του άρθρου 6 και της παρ. 3 του άρθρου 18 του ν. 4547/2018 (Α’ 102).»

Τι αναφέρει η αιτιολογική έκθεση για τη συγκεκριμένη ρύθμιση

• Με τις προτεινόμενες τροποποιήσεις στο άρθρο 23 του ν. 3500/2006 αποσκοπείται να διευρυνθούν οι κατηγορίες των επαγγελματιών που υποχρεούνται, όταν υποπίπτει στην αντίληψή τους, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας που στρέφεται κατά ανηλίκου, να ενημερώνουν άμεσα τις αρμόδιες αρχές.

• Την ειδική αυτή υποχρέωση προβλέπει η διάταξη και για τους ιατρούς, σε περίπτωση που διαπιστώνουν κατά την ιατρική εξέταση σοβαρά ιατρικά ευρήματα που συνηγορούν στη πιθαναλόγηση προέλευσης από περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας.

• Παράλληλα, μέσω της θέσπισης ειδικού ακαταδίωκτου για το αναφερόμενο περιστατικό (με εξαίρεση την εν γνώσει αναληθή αναφορά) και μερικής απαλλαγής από την υποχρέωση εμφάνισης στην ακροαματική διαδικασία, αποσκοπείται η ενθάρρυνση των ανωτέρω επαγγελματιών να αναφέρουν τα περιστατικά και η κάμψη κάθε αναστολής λόγω της στάθμισης ενδεχόμενου κινδύνου εμπλοκής τους σε χρονοβόρες, δαπανηρές και ψυχοφθόρες δικαστικές διαμάχες.

Εκτός αυτών, το νομοσχέδιο προβλέπει και Μέριμνα για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, ως εξής:

– Προσθήκη άρθρου 23Α στον ν. 3500/2006

Μετά το άρθρο 23 του ν. 3500/2006 (Α’ 232) προστίθεται άρθρο 23Α ως εξής:

«Άρθρο 23A

Ατομική αξιολόγηση των θυμάτων και διαχείριση του κινδύνου επανάληψης της βίας και δευτερογενούς θυματοποίησης

1. Οι υπηρεσίες υποδοχής θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, όπως οι αστυνομικές αρχές, οι κοινωνικές υπηρεσίες, οι υπηρεσίες υγείας και οι εξειδικευμένες δομές για την υποστήριξη των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, και ιδίως των γυναικών, κατά τον λόγο αρμοδιότητάς τους και κατόπιν προηγούμενης ενημέρωσης και σύμφωνης γνώμης του θύματος, προβαίνουν σε:

α) ατομική αξιολόγηση του θύματος, με σκοπό την εκτίμηση του κινδύνου να υποστεί επανάληψη της βίας ή δευτερογενή θυματοποίηση και β) διαχείριση του κινδύνου, με τον προσδιορισμό των κατάλληλων μέτρων άμεσης προστασίας του θύματος, προκειμένου να αποτραπούν η επανάληψη της βίας και η δευτερογενής θυματοποίηση.

2. Η ατομική αξιολόγηση και διαχείριση του κινδύνου διενεργείται με τη συμμετοχή του θύματος, λαμβάνοντας κυρίως υπόψη:

α) τα προσωπικά χαρακτηριστικά του θύματος, όπως την ηλικία, τη φυλή, τη θρησκεία, την εθνικότητα ή εθνοτική καταγωγή, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα ή τα χαρακτηριστικά φύλου ή την αναπηρία, το καθεστώς διαμονής ή κατοικία, τη σχέση συγγένειας και τον βαθμό οικονομικής ή άλλης εξάρτησης με τον δράστη, καθώς και το ιστορικό προηγούμενης θυματοποίησης,

β) τον βαθμό βλάβης του θύματος, το είδος, τη σοβαρότητα και τη συχνότητα της βίας.

γ) παράγοντες επικινδυνότητας ή υποτροπής της βίας, που συντρέχουν στο πρόσωπο του δράστη, όπως ιδίως απειλές για τη ζωή ή τη σωματική ακεραιότητα του θύματος, την κατοχή πυροβόλου όπλου, προηγούμενες καταδίκες για ενδοοικογενειακή βία, εξακολουθητική παρακολούθηση, εξαρτήσεις από αλκοόλ ή άλλες ουσίες, εκδήλωση βίας ή απειλών ενώπιον ανηλίκου,

δ) άλλες ιδιαίτερες περιστάσεις που συντρέχουν είτε στο πρόσωπο του θύματος είτε στο πρόσωπο του δράστη.

3. Οι διωκτικές, εισαγγελικές και δικαστικές αρχές, ενώπιον των οποίων εκκρεμεί υπόθεση ενδοοικογενειακής βίας, όποτε κρίνεται αναγκαίο, ενημερώνουν και παραπέμπουν το θύμα, κατόπιν αίτησής του, σε κοινωνικές υπηρεσίες ή σε υπηρεσίες υγείας ή σε εξειδικευμένες δομές υποστήριξης θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, και ιδίως των γυναικών, για τη διενέργεια ατομικής αξιολόγησης, με σκοπό να προσδιοριστούν τα κατάλληλα μέτρα άμεσης προστασίας του.

Η ατομική αξιολόγηση επικαιροποιείται καθ’ όλη τη διάρκεια της εκκρεμούς ποινικής διαδικασίας, αν ουσιωδώς μεταβάλλονται οι περιστάσεις που αποτέλεσαν τη βάση της.

4. Στο πλαίσιο διαχείρισης του κινδύνου, για τον προσδιορισμό των κατάλληλων μέτρων για την προστασία του θύματος, η υπηρεσία υποδοχής συνεργάζεται με άλλες αρμόδιες, κατά περίπτωση, υπηρεσίες και αρχές και μπορεί να διαβιβάζει προς αυτές ή να λαμβάνει από αυτές τις αναγκαίες πληροφορίες, κατόπιν σύμφωνης γνώμης του θύματος.

5. Ο τελικός προσδιορισμός και η λήψη των κατάλληλων μέτρων προστασίας του θύματος γίνονται με τη σύμφωνη γνώμη του.