Γράφει ο Χρήστος Κάτσικας
«Η Εσπερινή εκπαίδευση διώκεται, αφανίζεται και εξοβελίζεται επί της ουσίας η δεύτερη ευκαιρία στη διά βίου μάθηση». Αυτό σημειώνουν στην ανοιχτή επιστολή τους οι μαθητές του Εσπερινού ΓΕΛ Ηρακλείου για την ελάχιστη βάση εισαγωγής που προβλέπει το νομοσχέδιο του ΥΠΑΙΘ που συζητείται αυτές τις μέρες στη Βουλή.
Όπως τονίζεται συγκεκριμένα στην επιστολή των μαθητών, «το νομοσχέδιο, αγνοεί πλήρως το λόγο και τον ρόλο ύπαρξης των Εσπερινών Λυκείων». Η Εσπερινή εκπαίδευση διώκεται, αφανίζεται και εξοβελίζεται επί της ουσίας η δεύτερη ευκαιρία στη διά βίου μάθηση την οποία το ίδιο το υπουργείο ευαγγελίζεται».
Τι ακριβώς συμβαίνει;
Με το Σχέδιο Νόμου του ΥΠΑΙΘ με τίτλο: «Εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, προστασία της Ακαδημαϊκής Ελευθερίας, αναβάθμιση του Ακαδημαϊκού Περιβάλλοντος και άλλες διατάξεις» επιχειρείται, ανάμεσα σε άλλα, η τοποθέτηση ταφόπλακας στα όνειρα των μαθητών των Εσπερινών Λυκείων για συνέχιση των σπουδών τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Έως σήμερα, η Πολιτεία, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την ιδιαιτερότητα της κατάστασης των μαθητών αυτών, είχε θεσπίσει διατάξεις, προκειμένου να διευκολύνει την πρόσβασή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σύμφωνα με αυτές, οι μαθητές των εσπερινών λυκείων διαγωνίζονταν μεταξύ τους για την εισαγωγή τους στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και σε κάθε σχολή εισάγονταν και ένα μικρό ποσοστό μαθητών των εσπερινών λυκείων, επιπλέον των εισαγομένων από τα ημερήσια λύκεια.
Η πρακτική αυτή είχε ως αποτέλεσμα αρκετοί μαθητές των Εσπερινών Λυκείων -οι οποίοι, να επαναλάβουμε, φοιτούσαν στο σχολείο, ενώ εργάζονταν- να εισάγονται στα ΑΕΙ (και στα ΤΕΙ παλαιότερα) και να αποφοιτούν από αυτά.
Οι διατάξεις αυτές εφαρμόστηκαν μέχρι και τη σχολική χρονιά 2019 – 2020. Στο πνεύμα αυτό, μάλιστα, ψηφίστηκε και δημοσιεύθηκε στις 21/12/2020, ο Ν. 4763 (ΦΕΚ 254Α), ο οποίος στο άρθρο 102 προβλέπει ότι «από το σχολικό έτος 2019 – 2020 δικαίωμα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μέσω ειδικών διατάξεων για τα εσπερινά λύκεια έχουν όσοι φοίτησαν τρία πλήρη σχολικά έτη στο τριετές εσπερινό λύκειο κ.λπ.».
Στον προαναφερθέν, όμως, σχέδιο νόμου προβλέπεται (άρθρο 2) ότι η ελάχιστη βάση εισαγωγής (ΕΒΕ) στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι κοινή και για τους μαθητές των εσπερινών λυκείων και για τους μαθητές των ημερησίων λυκείων.
Η θέσπιση κοινής ΕΒΕ και για τους μαθητές των εσπερινών λυκείων και για τους μαθητές των ημερησίων λυκείων θα αποτελέσει ανυπέρβλητο εμπόδιο στην εισαγωγή των μαθητών των εσπερινών λυκείων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς θα είναι αδύνατον οι μαθητές αυτοί να ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις στις πανελλαδικές εξετάσεις τους απόφοιτους των ημερησίων λυκείων, για τον απλούστατο λόγο ότι, λόγω της εργασίας τους, δεν έχουν τη δυνατότητα να διαθέσουν τον ίδιο χρόνο με τους μαθητές των ημερησίων λυκείων για μελέτη και ούτε βέβαια να παρακολουθήσουν φροντιστηριακά μαθήματα.
Το παράδοξο είναι, όπως εύστοχα επισημαίνει ο Σύλλογος Καθηγητών του Εσπερινού ΓΕΛ Αγ. Αναργύρων σε επιστολή του, ότι το ίδιο το προαναφερθέν σχέδιο νόμου που εξισώνει τις απαιτήσεις για την εισαγωγή των εργαζόμενων μαθητών (μαθητών των εσπερινών λυκείων) με τους μη εργαζόμενους μαθητές (μαθητές ημερησίων λυκείων) στην τριτοβάθμια εκπαίδευση περιλαμβάνει διευκολυντικές διατάξεις για την αποφοίτηση των εργαζόμενων φοιτητών από το Πανεπιστήμιο. Με άλλα λόγια, ενώ αναγνωρίζει την ιδιαιτερότητα της κατάστασης των εργαζομένων φοιτητών και τους διευκολύνει στην ολοκλήρωση των σπουδών τους, παρεμποδίζει την είσοδο των εργαζομένων μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Οι μαθητές του Εσπερινού ΓΕΛ Ηρακλείου, στη δική τους επιστολή με τίτλο «Μην πυροβολείτε το όνειρο…», σημειώνουν:
«Ποια συνταγματική ισότητα επικαλούμαστε, όταν αναγκαζόμαστε να “αναμετρηθούμε” στις πανελλήνιες εξετάσεις με τους μαθητές των Ημερησίων Λυκείων;
Ούτε επαγγελματικές υποχρεώσεις έχουν, ούτε οικογενειακές, και επιπλέον διαθέτουν άφθονο χρόνο που τους επιτρέπει να παρακολουθούν και φροντιστηριακά μαθήματα.
Πραγματικά δεν το κατανοούμε, δεν το ασπαζόμαστε και είμαστε αποφασισμένοι να υπερασπιστούμε το δικαίωμά μας στη μόρφωση.
Είναι ένας πραγματικός φραγμός και μια κεκαλυμμένη τιμωρία για όσους μαθητές δεν μπόρεσαν να ολοκληρώσουν στην εφηβική τους ηλικία τη Β/θμια εκπαίδευση».
Μαθητές και εκπαιδευτικοί ζητούν την επιστροφή στο προηγούμενο καθεστώς εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση των εργαζόμενων μαθητών των Εσπερινών Λυκείων.
Πριν λίγα χρόνια αποψίλωσαν και τα εσπερινά γυμνάσια
Πριν από λίγα χρόνια (το 2018) με βάση την υπουργική απόφαση 139101/ΓΔ4 (ΦΕΚ 3674/28-08-2018) του ΥΠΑΙΘ μπήκαν ανυπέρβλητα εμπόδια στην εγγραφή ανήλικων μαθητών στα Εσπερινά Γυμνάσια.
Η συγκεκριμένη απόφαση απαιτούσε και απαιτεί από τους ανήλικους μαθητές να προσκομίσουν:
α) αντίγραφο του βιβλιαρίου εργασίας (είναι απαραίτητη σύμφωνα με τον νόμο η έκδοσή του προκειμένου να εργαστεί κάποιος ανήλικος),
β) εκτύπωση από το σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ», από την οποία προκύπτει η σχέση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου.
Για να γίνουν αντιληπτές οι συνέπειες, θυμίζουμε ότι μιλάμε για υποχρεωτική εκπαίδευση, μιλάμε για ανήλικους μαθητές με συγκεκριμένη κοινωνική ταυτότητα, μιλάμε για περίπου 70 Εσπερινά Γυμνάσια και πάνω από 5.000 μαθητές!
Δεν είχε ακούσει τίποτε το υπουργείο Παιδείας για τη μεγάλη ανεργία που «ματώνει» τη χώρα μας, ιδιαίτερα στα μνημονιακά χρόνια;
Δεν γνώριζε το υπουργείο Παιδείας ότι στην αγορά εργασίας επικρατεί κυριολεκτικά μια ζούγκλα, όπου η μαύρη και ανασφάλιστη εργασία (ιδιαίτερα ανήλικων μαθητών) είναι καθεστώς;
Δεν γνώριζε, άραγε, ότι οι έλεγχοι του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) είναι από ελάχιστοι έως ανύπαρκτοι, λόγω της τεράστιας υποστελέχωσής του; Δεν γνωρίζει ότι αν τολμήσει κάποιος να κάνει καταγγελία στο ΣΕΠΕ κινδυνεύει με απόλυση την ίδια μέρα;
Προφανώς όλα αυτά τα γνώριζε πολύ καλά, γιατί ήταν οι μνημονιακοί νόμοι της τελευταίας δεκαετίας, όλων των κυβερνήσεων, που έχουν διαμορφώσει αυτή την εργασιακή ζούγκλα.
Το προφίλ των εσπερινών σχολείων
Το πρώτο 6τάξιο Εσπερινό Γυμνάσιο λειτούργησε κατά το σχολικό έτος 1934/35 με φορέα τον Φοιτητικό Εκπαιδευτικό Σύνδεσμο, ενώ από παλιότερα (1901) ακόμα λειτουργούσαν η Σχολή Εμποροϋπαλλήλων και διάφορες τεχνικές σχολές.
Μέχρι, όμως, την εποχή εκείνη η νυχτερινή εκπαίδευση λειτουργούσε σχεδόν αποκλειστικά με πρωτοβουλίες ιδιωτικών φορέων και βρισκόταν έξω από το πλαίσιο του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος.
Από τη δεκαετία του ’50 (Ν. 3094/54 και Ν. 3971/59), κυρίως, αρχίζουν να λειτουργούν εσπερινά σχολεία στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και η θεσμοθέτησή τους συνδέθηκε με την προσπάθεια καταπολέμησης του αναλφαβητισμού που στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες είχε απλωμένα τα δίχτυα του στο 80% του ελληνικού πληθυσμού.
Εσπερινά Δημοτικά σχολεία λειτουργούσαν στην Ελλάδα μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’80.
Οι μαθητές που φοιτούν στα εσπερινά σχολεία έχουν στη συντριπτική τους πλειονότητα μια μακρά εκπαιδευτική ιστορία αποτυχιών και απορρίψεων στα ημερήσια Δημοτικά και Γυμνάσια.
Στο πλαίσιο αυτό είναι φανερό ότι τα εσπερινά σχολεία δίνουν τη δυνατότητα ολοκλήρωσης της φοίτησης στην υποχρεωτική εκπαίδευση και συνέχισής της στο Λύκειο.
Έτσι η απουσία εσπερινής εκπαίδευσης σε περιοχές με πολύ υψηλά ποσοστά διαρροής από το υποχρεωτικό σχολείο (ν. Λασιθίου, ν. Ροδόπης, ν. Κυκλάδων, ν. Ευρυτανίας, ν. Ρεθύμνης, ν. Ζακύνθου κ.λπ.) «αφοπλίζει» δεκάδες χιλιάδες εφήβους και νέους από τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους χωρίς να εγκαταλείψουν την εργασία τους.
Σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό Κώστα Καραβίδα, ο μαθητικός πληθυσμός των νυχτερινών σχολείων «στοιχειοθετεί το προφίλ μιας μερίδας κοινωνικά άτακτων ή αταξινόμητων κοινωνικών υποκειμένων: μετανάστες, ανήλικοι με παραβατική ή επιθετική συμπεριφορά, ενήλικοι εργαζόμενοι, άνθρωποι που για διάφορους λόγους εγκατέλειψαν την εκπαίδευση σε νεαρή ηλικία και που σχεδιάζουν νέο ξεκίνημα ζωής με ζηλευτή θέληση, βιοπαλαιστές, μουντζουρωμένα χέρια και καθαρό βλέμμα, παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, νοητική υστέρηση, σοβαρές ασθένειες και ψυχολογικά προβλήματα, αδύναμα συμπαθητικά πλάσματα, “κακοί” μαθητές πρωινών σχολείων, η, κατά την κοινή γνώμη, “αλητεία” της γειτονιάς, παιδιά με θητεία στα ναρκωτικά ή στις μικροκλοπές, ένας κόσμος ανθρώπων ρευστός και αβέβαιος μέσα στη σύγχυση μιας ζωής που τάραξε νωρίς τις ευθείες γραμμές της κανονικότητας συνιστά το αντιφατικό και εκρηκτικό μίγμα των μαθητών που θητεύουν στα θρανία της ανάγκης.
Άνθρωποι, με δυο λέξεις, που παλεύουν με τον χρόνο και τα χρόνια» και τώρα ωθούνται να ξαναγυρίσουν στον εφιάλτη από τον οποίο προσπαθούν να ξεφύγουν.
«Και τι θα κάνω εγώ τώρα, κύριε;» είπε ο 16χρονος Γ. Τζ. που είχε βρει καταφύγιο στο Εσπερινό Γυμνάσιο Μοσχάτου ύστερα από μια μαύρη σχολική πορεία αποτυχιών σε πρωινό σχολείο. Πορεία που συνδεόταν με ένα νήμα με τη φτώχεια και την ορφάνια. «Μπορείτε να μου βρείτε εσείς μια δουλειά που να κολλάνε και ένσημα;»
