Η σημασία της φιλίας στο σχολικό πλαίσιο, όπως την προσεγγίζει η επιστημονική ομάδα στο «Χαμόγελο του Παιδιού»
διοργανώνει την εκστρατεία αφύπνισης κι ενημέρωσης με σκοπό την αναγνώριση και την αντιμετώπιση των προβλημάτων που είτε προκύπτουν εντός, είτε απορρέουν από το σχολικό περιβάλλον, τόσο για τους μαθητές όσο και για τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς.
Η φιλία, ως έννοια, αποτελεί μία σταθερή στο χρόνο σχέση που χαρακτηρίζεται από συμπάθεια, αμοιβαιότητα και συνεργασία. Το κάθε μέλος εκδηλώνει πραγματικό ενδιαφέρον για το άλλο μέλος και η συναισθηματική αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών είναι έκδηλη. Χαρακτηριστικά στοιχεία μίας φιλικής σχέσης είναι η συντροφιά, το αίσθημα ασφάλειας, ο κοινός σκοπός, η αφοσίωση και η άνευ όρων αποδοχή (Rubin & Ross, 2012). Τα μέλη αυτής της σχέσης αντιλαμβάνονται ο ένας τον άλλον ως ισότιμους, καθώς η δημιουργία και η διατήρηση αυτού του οικειοθελούς και αμοιβαίου συναισθηματικού δεσμού είναι καθαρά δική τους απόφαση (Majors, 2012).
Η ανάπτυξη της κοινωνικής συμπεριφοράς παρατηρείται ήδη από την προσχολική ηλικία, κατά την οποία βασικός στόχος των επαφών των παιδιών είναι το συνεργατικό και επιτυχημένο παιχνίδι (Acar et al., 2015). Αργότερα, όταν το παιδί ξεκινάει τη σχολική του φοίτηση, αρχίζει να αντιλαμβάνεται πιο συνειδητά τη σημασία της συνεργασίας και της αλληλοβοήθειας.
Η επιλογή ατόμων με στόχο τη σύναψη φιλικών σχέσεων γίνεται πλέον μία ενεργητική διαδικασία που επηρεάζεται από γνωστικούς και εξελικτικούς παράγοντες, όπως επίσης και από το ισχύον κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον (Reeves, 2012). Εκτός από το μοίρασμα των παιχνιδιών, οι συμπάθειες, οι αντιπάθειες και η διάθεση για προσφορά βοήθειας καθορίζουν τη δημιουργία φιλικών σχέσεων (Cook & Cook, 2010). Σταδιακά, οι αυξάνονται και το παιδί εκδηλώνει την ανάγκη να αποτελεί σταθερό μέλος μίας παρέας διότι με αυτό τον τρόπο νιώθει ασφάλεια και λαμβάνει την αναμενόμενη αποδοχή από τους συνομήλικούς του.
Εν συνεχεία, κατά την περίοδο της εφηβείας, τα άτομα επενδύουν περισσότερο χρόνο, προσπάθεια και ενέργεια στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Απαιτείται από τα έφηβα άτομα μεγαλύτερη αμοιβαιότητα, παροχή συναισθηματικής υποστήριξης και εμπιστοσύνη. Η αυτοαποκάλυψη προσωπικών σκέψεων και συναισθημάτων μεταξύ εφήβων που θεωρούνται φίλοι είναι ιδιαιτέρως σημαντική και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα αλλά και την έκβαση της σχέσης (Lampropoulou, 2018).
Οι σχέσεις σε αυτή την αναπτυξιακή φάση στηρίζονται συνήθως στις παρόμοιες αντιλήψεις, στα κοινά ενδιαφέροντα και στις όμοιες αξίες, βάσει των οποίων διαμορφώνεται και η γενικότερη συμπεριφορά των ατόμων. Οι φίλοι διαδραματίζουν βαρυσήμαντο ρόλο στην ανάπτυξη της αυτόνομης συμπεριφοράς και της ταυτότητας του «εγώ» ενός εφήβου (Spear & Kulbok, 2004), ενώ η απώλεια μίας στενής σχέσης ισοδυναμεί με αποχωρισμό και βίωμα τραυματικής εμπειρίας (Curtis, 2015).
Η ύπαρξη στενών φιλικών σχέσεων κατά τη διάρκεια της σχολικής ζωής συμβάλλει σε σημαντικό βαθμό στη γνωστική, συναισθηματική, κοινωνική και ηθική ανάπτυξη των παιδιών. Μέσα από τις σχέσεις αυτές επιτυγχάνεται η κατάκτηση βασικών κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως είναι η συνεργατικότητα, η επικοινωνία, η τήρηση κανόνων, η ευγένεια και η αλληλοβοήθεια (Goswami, 2012). Τα παιδιά υιοθετούν αλτρουιστική συμπεριφορά, αναζητούν.
