10 +1 λόγοι για τους οποίους η επιμόρφωση όλων των εκπαιδευτικών στη διαφοροποιημένη διδασκαλία είναι απολύτως απαραίτητη – και άρα δεν θα έπρεπε να υλοποιείται στα μέσα του καλοκαιριού
- Η εκπαίδευση είναι αναφαίρετο δικαίωμα για όλους τους μαθητές/τις μαθήτριες.
- Δεν είναι όλοι οι μαθητές/τριες που φοιτούν στα σχολεία μας ίδιοι μεταξύ τους. Διαφέρουν ως άτομα, ως προσωπικότητες, ως προς τα ενδιαφέροντά τους, τον τρόπο που μαθαίνουν, την ευκολία και τον ρυθμό με τον οποίο προσεγγίζουν και κατακτούν τη γνώση, τη σωματική τους ικανότητα, τη γλώσσα που μιλούν στο σπίτι, τη θρησκεία, το οικονομικό και κοινωνικό υπόβαθρο.
- Οι διαφορές και οι ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών/τριών δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται ωσάν προβλήματα που πρέπει να «επιδιορθωθούν» πριν αυτοί/ές ενταχθούν σε ένα «σύστημα» που το θεωρούμε a priori σωστό.
- Η διδασκαλία που εστιάζει στο «μέσο μαθητή» και που θεωρεί ότι όλοι οι μαθητές/τριες μαθαίνουν ακολουθώντας το ίδιο μονοπάτι, στερεί από εκείνους που βρίσκονται στις «άκρες» την ευκαιρία να αναπτύξουν τις ικανότητές τους σε όλο τους το εύρος.
- Η πίστη ενός παιδιού στις δυνάμεις του ότι μπορεί να τα καταφέρει χτίζεται μέσα από αλλεπάλληλες επιτυχημένες προσπάθειες. Είναι πολύ σημαντικό οι μαθητευόμενοι, μικροί και μεγάλοι, να εξασκούνται σε γνώσεις και δεξιότητες που βρίσκονται εντός της ζώνης επικείμενης ανάπτυξης του καθενός ώστε να αποφεύγεται η συστηματική αποτυχία και να ενδυναμώνονται οι πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητας. Οι διδακτικές προσαρμογές μας βοηθούν να πετύχουμε ακριβώς αυτό.
- Ένας στους πέντε μαθητές δεν καταφέρνει να κατακτήσει το ελάχιστο επίπεδο των βασικών δεξιοτήτων που χρειάζεται για να είναι λειτουργικός στον σύγχρονο κόσμο. Η σχολική αποτυχία πλήττει περισσότερο τους μαθητές/τριες με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο ή μαθητές/τριες με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
- Όταν κάποιοι/ες μαθητές/τριες αποκλείονται από τη μάθηση στη βάση των προσωπικών τους διαφορών οι υφιστάμενες ανισότητες διαιωνίζονται. Οι αδύναμοι και ευάλωτοι στην αποτυχία μαθητές θα αποτελέσουν τα αδύναμα και ευάλωτα μέλη του κοινωνικού συνόλου την επόμενη μέρα.
- Δίνοντας στους/στις ευάλωτους/ες μαθητές/τριες ευκαιρίες να προοδεύουν και να αναπτύσσονται ενισχύουμε τη δυνατότητά τους να καταφέρουν ως ενήλικες να συμμετέχουν στην κοινωνία και να ασκούν τα δικαιώματά τους.
- Η αγάπη και το ενδιαφέρον από την πλευρά των εκπαιδευτικών συμβάλλουν στην αλλά δε διασφαλίζουν από μόνες τους την ακαδημαϊκή πρόοδο. Οι μαθητές/τριές μας χρειάζονται ισότιμες ευκαιρίες να προσεγγίσουν τη γνώση.
- Ερευνητικά δεδομένα τεκμηριώνουν τα οφέλη από την εφαρμογή της διαφοροποιημένης προσέγγισης στη διδασκαλία για όλους τους μαθητές .
- Η υποχρέωση για διαφοροποίηση της διδασκαλίας δεν αποτελεί απλώς ηθική επιταγή αλλά καθήκον που υπαγορεύεται από τον νόμο εδώ και χρόνια. Ενδεικτικά αναφέρουμε την εγκύκλιο Γ6/156/21.4.94, όπου γίνεται λόγος για «εσωτερική διαφοροποίηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων» ώστε οι «μαθητές με ΕΕΑ που φοιτούν στα κανονικά σχολεία να παραμένουν εκεί, όχι στο σχολικό περιθώριο ως «παρίες», αλλά με δυναμική, δημιουργική συμμετοχή και παρουσία». Πιο πρόσφατα στην κοινή ΥΑ 134960/Δ3/2021, (άρθρο 4, παράγραφος δ), επισημαίνεται ότι ο εκπαιδευτικός ΕΑ υποστηρίζει τον εκπαιδευτικό ΓΑ σε θέματα διαφοροποίησης του περιεχομένου, του τρόπου διδασκαλίας, της μορφής αξιολόγησης και του ΑΠ «ανάλογα με τις εκπαιδευτικές ανάγκες, τις μαθησιακές δυνατότητες και την ηλικία των μαθητών».
Για όλους τους παραπάνω λόγους η επιμόρφωση στη διαφοροποιημένη διδασκαλία είναι όχι απλώς θεμιτή αλλά απαραίτητη. Για να είναι όμως η πρέπει τα επιμορφωτικά προγράμματα να διαθέτουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά:
- Να επικεντρώνονται σε συγκεκριμένο περιεχόμενο, δηλαδή να εστιάζουν σε στρατηγικές διδασκαλίας που σχετίζονται με συγκεκριμένο αντικείμενο του προγράμματος σπουδών (πχ ξεχωριστά για τα μαθηματικά, τη γλώσσα, τις φυσικές επιστήμες κοκ).
- Να ενσωματώνουν την ενεργητική μάθηση, δηλαδή να εμπλέκουν τους εκπαιδευτικούς στο σχεδιασμό και να τους παρέχουν την ευκαιρία να δοκιμάζουν πρώτοι οι ίδιοι τις στρατηγικές μάθησης που σχεδιάζουν για τους μαθητές τους.
- Να υποστηρίζουν τη συνεργασία, δηλαδή να δίνουν χώρο στους εκπαιδευτικούς να μοιράζονται ιδέες και να δημιουργούν κοινότητες σε επίπεδο σχολείου ή/και περιφέρειας.
- Να παρουσιάζουν μοντέλα καλών πρακτικών, δηλαδή να δίνουν στους εκπαιδευτικούς πρότυπα σχέδια μαθήματος, δείγματα εργασίας μαθητών, βίντεο διδασκαλίας.
- Να παρέχουν καθοδήγηση και υποστήριξη από εμπειρογνώμονες που θα εστιάζουν άμεσα στις ατομικές ανάγκες των εκπαιδευτικών.
- Να προβλέπουν χρόνο για ανατροφοδότηση και προβληματισμό.
- Να έχουν αρκετή διάρκεια για να δίνουν στους εκπαιδευτικούς τον χρόνο που χρειάζονται να μάθουν, να εξασκηθούν, να εφαρμόσουν και να προβληματιστούν.
Εύλογα αναρωτιέται κανείς πόσοι εκπαιδευτικοί μπορούν μετά τη δύσκολη χρονιά που προηγήθηκε και εν μέσω θερινής άδειας- αναρρωτικής όπως συνήθιζε να την αποκαλεί μία παλιά Διευθύντρια- να επιστρατεύσουν τα αποθέματα κουράγιου και φιλότιμου που τους έχουν απομείνει για να παρακολουθήσουν τις 5 τρίωρες επιμορφώσεις και παράλληλα να μελετήσουν τον μεγάλο όγκο του υλικού που έχει αναρτηθεί. Μπορούν άραγε όλοι να έχουν στη διάθεσή τους τα απαραίτητα μέσα και τις υποδομές για να συμμετέχουν απρόσκοπτα στις διαδικτυακές συναντήσεις; Κι από την άλλη ακόμη και αν το καταφέρουν, πληροί το πρόγραμμα επιμόρφωσης τις προϋποθέσεις που προαναφέρθηκαν για να είναι αποτελεσματικό; Θα λάβουν οι εκπαιδευτικοί καθοδήγηση από εμπειρογνώμονες; Θα έχουν χρόνο για εξάσκηση και εφαρμογή, συζητήσεις και ανατροφοδότηση; Θα μπορούν μετά την ολοκλήρωσή του, να εφαρμόζουν στην πράξη τα όσα διδάχτηκαν; Μένει να φανεί.
Είναι κρίμα πάντως που μία τόσο σημαντική και αναγκαία επιμόρφωση δε προγραμματίστηκε σε χρόνο και με τρόπο που θα επέτρεπε τη συμμετοχή και την ουσιαστική επιμόρφωση του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού εκπαιδευτικών για να μπορέσουν ακόμη περισσότεροι να ενισχύσουν την ικανότητά τους να διδάσκουν αποτελεσματικά όλους τους μαθητές και όλες τις μαθήτριές τους.
*Εκπαιδευτικός ΕΑ
Βιβλιογραφία
UNESCO, 2020. Towards inclusion in education: status, trends and challenges: the UNESCO Salamanca Statement 25 years on.
UNESCO, 2020. COVID-19 Educational Disruption and Response.
Darling-Hammond, L., Hyler, M. E., Gardner, M. (2017). Effective Teacher Professional Development. Palo Alto, CA: Learning Policy Institute.
