«Είναι δύσκολο να βρει κάποιος βιβλίο με τόση παρουσία της θάλασσας ως ενεργό στοιχείο της δράσης και να απολαμβάνει ξεχωριστές περιγραφές. «Η νύχτα πάνω στη θάλασσα αποκτά μια ιδιόμορφη αταραξία»
Β. Ουγκώ, Οι εργάτες της θάλασσας
Όμορφα δραματικό και είναι αυτό το ξεχωριστό θαλασσογράφημα του Βίκτωρα Ουγκώ. Γεύεσαι τις δυσκολίες και τη μαγεία της θάλασσας όχι ως μακρινό φόντο της κύριας αφήγησης του βιβλίου μα ως συστατικό στοιχείο της ίδιας της κύριας εξιστόρησης. Η θάλασσα και τα στοιχεία της προσωποποιούνται – με πολύ έντεχνο τρόπο – αλλά και ο ίδιος ο συγγραφέας συμμετέχει μέσα στην ίδια τη γραφή του (κατά περιόδους) και ως πρόσωπο της υπόθεσης!
Λίγοι οι ήρωες του μυθιστορήματος μα η πλοκή και η γραφή πλούσιες σε εκφράσεις, σε σχήματα, σε αναπαραστάσεις, σε ψυχογραφίες. Ο Ουγκώ εξυμνεί το βασικό του πρόσωπο ως πρόσωπο του λαού, που δεν είναι αποδεκτός από τον μικρό κοινωνικό του περίγυρο, αλλά που υπερβαίνει αυτόν τον αποκλεισμό μέσα από τη δύναμη της θέλησής του για να επιλύσει ένα βασικό πρόβλημα. Και το πιο σημαντικό,
Υπάρχει μια κάποια δυσκολία στην ανάγνωση με την μεγάλη παρουσία της ναυτικής ορολογίας, αλλά δεν επηρεάζει καθόλου την ροή της ανάγνωσης. Οι περιγραφές, που κάνει ο συγγραφέας ως προς τη θάλασσα, την καταιγίδα, τους ανέμους και την προσπάθεια που κάνει ο Τζιλιάτ – ο κεντρικός ήρωας, ο εργάτης της θάλασσας – για να ανασύρει το ναυαγισμένο ατμόπλοιο την Ντυράντ, είναι μοναδικά όμορφες.
Είναι δύσκολο να βρει κάποιος βιβλίο με τόση παρουσία της θάλασσας ως ενεργό στοιχείο της δράσης και να απολαμβάνει ξεχωριστές περιγραφές. «Η νύχτα πάνω στη θάλασσα αποκτά μια ιδιόμορφη αταραξία. …Η υδάτινη μοναξιά είναι καταθλιπτική. Συνταιριάζει το βουητό με τη σιγή. Το περιβάλλον που δημιουργεί είναι πάνω από τα μέτρα του ανθρώπινου είδους… Η θάλασσα, σε συνδυασμό με τον άνεμο, αποτελείται από ένα σύνολο δυνάμεων… Συνήθως η θάλασσα κρύβει τις κακές της προθέσεις. Μένει θεληματικά σκοτεινή. Φυλάει τα μυστικά της κάτω από μια απροσμέτρητη σκιά. Συνήθως, το μυστικό και το μυστήριο είναι αλληλένδετα… Τα κύματα είναι γεμάτα υποκρισία: σκοτώνουν, κλέβουν, θάβουν, προσποιούνται και χαμογελούν. Μουγκρίζουνε και στο τέλος μεταμορφώνονται σε άκακα πρόβατα… Είναι πολύ δύσκολο αυτοί που έχουν εξοικειωθεί με τη θάλασσα, να μη θεωρούνε τον άνεμο ζωντανή ύπαρξης και τα βράχια ζωντανά πλάσματα».
Η Ντυράντ – που έχει και το όνομα της κεντρικής ηρωίδας – είναι από τα πρώτα ατμόπλοια. Φέρνει την εποχή της πρώιμης βιομηχανίας στην περιοχή, είναι το θαυμαστό έργο ενός ηλικιωμένου πλοιοκτήτη του Lethierry και έχει περιθωριοποιήσει την παλιά τάξη των ιστιοφόρων. Και έτσι, όταν βρεθεί ναυαγισμένη θα γίνει επίκεντρο μέρους της όλης δράσης.
«Ολόκληρο το κλασικό αυτό αριστούργημα αποτελεί έναν μεγαλόπνευστο ύμνο στην ανθρώπινη θέληση, που αγωνίζεται και υπερνικά τα κάθε λογής εμπόδια. Ένας άνθρωπος του λαού, μόνος και αβοήθητος, αντιμετωπίζει την απεραντοσύνη του ωκεανού με ακατάβλητη δύναμη, με απαράμιλλο σθένος, με αδούλωτη ψυχική ανωτερότητα, πολεμά και νικά την άγρια φύση. Γύρω του ζει και κινείται ένας ολόκληρος κόσμος: ναυτικοί, τυχοδιώκτες, απόκληροι της κοινωνίας. Και πάνω απ’ όλα η Θάλασσα, κυρίαρχη και μυστηριακή. Και πίσω απ’ όλα ο Έρωτας, άδολος, άτυχος και αγνός. Ο συγγραφέας ορθώνει σε ανθρώπινα σύμβολα το Καλό, το Κακό, τη Φύση και την Πρόοδο».
Βέβαια, θα ισχυριστεί κάποιος, πόσο ελκυστικό μπορεί να είναι ένα βιβλίο, που είναι τόσο μακριά από τις εποχές μας, όπου η θεματολογία και η γραφή έχουν προχωρήσει τόσο πολύ; Κι όμως. Η γραφή του Βίκτωρα Ουγκώ και το αξιακό της φορτίο δεν έχουν μόνο γοητεία στο διάβασμα μα και περίσσεια παιδαγωγικού περιεχομένου. Κι αυτό είναι – κατά τη γνώμη μου – στοιχείο που καμιά φθορά του χρόνου δεν το οξειδώνει.
