Σοφία Τακάογλου*
1. Σκοπός είναι να αναπτυχθούν ΠΣ μαθητοκεντρικά
Σύμφωνα με τους Σκοπούς των Νέων ΠΣ
«Η έμφαση μετακινείται από το γνωστικό αντικείμενο, τους/τις διδάσκοντες/ουσες και τη διδακτική διαδικασία προς τους/τις μαθητές/τριες και τα προσδοκώμενα αποτελέσματα μάθησης».
Η προσέγγιση των ΠΣ σύμφωνα με την ανακαλύπτουσα μαθητοκεντρική οπτική, επιτάσσει μέσω των ΠΣ η εκπαίδευση να ενεργοποιεί τις φυσικές προδιαθέσεις του παιδιού και τα διδακτικά αντικείμενα να αναδεικνύονται από τη μελέτη των φυσικών ενδιαφερόντων και των τρόπων σκέψης του παιδιού. Κατά τον Dewey (1902) η εκπαιδευτική διαδικασία πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τη φύση και τις ανάγκες των μαθητών όπως αυτές διαμορφώνονται στο πλαίσιο της καθημερινής ζωής.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση βαθμολογιών Πανελλαδικών Εξετάσεων Ημερήσιων/ Εσπερινών ΓΕΛ του Υπουργείο Παιδείας, το 2021 οι υποψήφιοι του προσανατολισμού των Σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής ήταν 24.508 μαθητές σε σύνολο 75.435 μαθητών , δηλαδή ποσοστό 32,48%.
Πώς επιτυγχάνεται η στοχοπροσήλωση στις ανάγκες των μαθητών, όταν τα νέα ΠΣ δεν παρέχουν κανένα μάθημα Οικονομίας στην Α ́ και Β ́ τάξη Γενικού Λυκείου, παραβλέποντας ότι το 1/3 των μαθητών ΓΕΛ επιλέγουν σπουδές Οικονομίας;
2. Βασικές αρχές των Νέων ΠΣ: Συνοχή
Σύμφωνα με τις Αρχές των νέων ΠΣ
«Η αρχιτεκτονική των ΠΣ βασίζεται στο μοντέλο του δικτύου, διασφαλίζοντας συνεκτικούς δεσμούς εντός και μεταξύ των γνωστικών αντικειμένων αλλά και μεταξύ γνωστικών πεδίων, δημιουργώντας λειτουργικές μεταβάσεις από τάξη σε τάξη και από βαθμίδα σε βαθμίδα»
«επιδιώκουν τη διασύνδεση και ενσωμάτωση της νέας γνώσης με τις προϋπάρχουσες γνώσεις των μαθητών/τριων μέσω πολλαπλών προσεγγίσεων ανάλογα με τις ανάγκες, τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντά τους».
Η αρχή αυτή ακολουθώντας τη θεωρία του Bruner (1960), σχετικά με τη σπειροειδή ανάπτυξη των ΑΠ επιτάσσει τα σχολικά αντικείμενα να μελετώνται σταδιακά, με κλιμακούμενη προοπτική και εξελισσόμενη συνθετότητα.
Στην περίπτωση της οικονομικής επιστήμης η συνοχή του ΠΣ είναι ανύπαρκτη. Στο πλαίσιο του μονόωρου μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας στην Α’ Γυμνασίου, προκειμένου να αναλυθεί ο θεσμός του νοικοκυριού, αναλύονται μεταξύ άλλων αναγκών του (διατροφή, υγεία και ασφάλεια, κατοικία, ενδυμασία, ποιότητα περιβάλλοντος) και κάποιες βασικές οικονομικές έννοιες που εστιάζονται στην καταναλωτική συμπεριφορά και σε καμία περίπτωση δεν παρέχουν επαφή με την πολυδιάστατη οικονομική δραστηριότητα που θεραπεύει η οικονομική επιστήμη. Στη συνέχεια κάποιες διάσπαρτες οικονομικές έννοιες δίνονταν στην Α’ Λυκείου στο μάθημα της Πολιτικής Παιδείας. Στα νέα ΠΣ η Πολιτική Παιδεία αντικαθίσταται από το μάθημα Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή που δεν έχει καμία ενότητα οικονομίας. Επομένως, σύμφωνα με τα νέα ΠΣ δεν υπάρχει μάθημα που να εισάγει τους μαθητές στην οικονομική επιστήμη.
Πώς επιτυγχάνεται η οικοδόμηση της γνώσης (κονστρουκτιβισμός -εποικοδομητισμός) όταν το αντικείμενο μια επιστήμης εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Γ ́ τάξη του Γενικού Λυκείου;
3. Άνιση αντιμετώπιση των υποψηφίων των διαφορετικών κατευθύνσεων
Η έλλειψη σπειροειδούς διάταξης υπάρχει μόνο στο μάθημα της Οικονομίας, σε κανένα άλλο μάθημα προσανατολισμού όπως είναι εμφανές στον παρακάτω πίνακα ο οποίος αντλεί στοιχεία από το Ωρολόγιο Πρόγραμμα μαθημάτων Γυμνασίου Λυκείου (ΦΕΚ 3791/13-08-2021).
Στο Λύκειο οι μαθητές/τριες καλούνται να επιλέξουν προσανατολισμό σπουδών μεταξύ των γνωστών αντικειμένων των Ανθρωπιστικών, των Θετικών σπουδών και της Οικονομίας και Πληροφορικής. Αφενός, πώς είναι δυνατόν να κάνουν επιλογή μεταξύ αντικειμένων που τα Ωρολόγια Προγράμματα και τα ΠΣ δεν τους έδωσαν καμία ευκαιρία να γνωρίσουν; Αφετέρου, όσοι μαθητές/τριες αποφασίσουν να ακολουθήσουν προσανατολισμό Οικονομίας και Πληροφορικής στη Β’ Λυκείου αναγκάζονται να παρακολουθήσουν Φυσική, ενώ όλοι οι μαθητές/τριες των υπόλοιπων προσανατολισμών έχουν μπει στη διαδικασία προετοιμασίας στα μαθήματα που θα τους εισάγουν στο Πανεπιστήμιο. Οι μαθητές/τριες που στη Γ ́ θα ακολουθήσουν τον Προσανατολισμό Οικονομίας και Πληροφορικής ούτε είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τα Οικονομικά σε μικρότερες τάξεις, ούτε έχουν τη δυνατότητα να ξεκινήσουμε μαζί με τους άλλους στη Β ́ την προετοιμασία. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι τα Λατινικά που αντικατέστησαν από την φετινή χρονιά την Κοινωνιολογία ως πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα, εισάχθηκαν τόσο στη Γ ́ όσο και στη Β’ Λυκείου. Με τα Νέα ΠΣ δε δίνονται ίσες ευκαιρίες στους μαθητές όλων των προσανατολισμών, δεδομένου ότι όλοι οι υπόλοιποι ξεκινάνε τον προσανατολισμό στη Β ́ Λυκείου. Το γεγονός αυτό δημιουργεί άνισες ευκαιρίες εφόσον υπάρχουν τμήματα που είναι κοινά και μπορούν να τα διεκδικήσουν μαθητές/τριες από διαφορετικούς προσανατολισμούς.
Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή, η οικοδόμηση της γνώσης και η ίση αντιμετώπιση των υποψηφίων όλων των προσανατολισμών με αυτά ΠΣ και ΩΠ;
4. Μάθηση με νόημα και σύνδεση με την κοινότητα
Σύμφωνα με τις Αρχές των νέων ΠΣ
«Τα ΠΣ συνδέουν τα γνωστικά αντικείμενα με την ευρύτερη ζωή των μαθητών/τριών, την τοπική και την ευρύτερη κοινότητα, ενσωματώνοντας στοιχεία της σύγχρονης καθημερινής ζωής, ώστε να καλλιεργούν την αποδοχή και την κατανόηση μέσα από τη συλλογικότητα».
Σύμφωνα με το κοινωνικο-πολιτισμικό μοντέλο του Vygotsky η μάθηση δεν είναι γραμμική διαδικασία αλλά λειτουργεί αλληλεπιδραστικά και εμπλέκει το άτομο με την κοινότητα. Η μάθηση είναι μια κοινωνική δραστηριότητα, που εμπλέκεται με ιστορικά, κοινωνικά, πολιτικά, ηθικά και οικονομικά ζητήματα.
Η στοχοθεσία των ΠΣ εκτός από το γνωσιακό κομμάτι εδράζεται στην απόκτηση και καλλιέργεια δεξιοτήτων και στην ανάπτυξη αξιακού συστήματος (καλλιέργεια Στάσεων και αξιών). Στην ίδια κατεύθυνση το πρόγραμμα PISA (OOSA) αξιολογεί στην ηλικία των 15, τις γνώσεις στα πεδία των Μαθηματικών, των Φυσικών Επιστημών, την Κατανόηση Κειμένου και τις δεξιότητες στην Συνεργατική Επίλυση Προβλήματος, τη Λήψη Αποφάσεων, τον Οικονομικό Εγγραμματισμό. Κατά συνέπεια οι μαθητές της χώρας μας αποκλείονται από τη μέτρηση των δεξιοτήτων, δεδομένου ότι τα ΠΣ δεν προβλέπουν μαθήματα που προάγουν την καλλιέργεια συγκεκριμένων δεξιοτήτων.
Πώς είναι δυνατόν να επιτευχθεί η σύνδεση της γνώσης με την ευρύτερη ζωή, με την κοινότητα, η ενσωμάτωση της στην καθημερινή ζωή, η δημιουργία συνειδητών ενεργών πολιτών του κόσμου, η απόκτηση δεξιοτήτων, χωρίς να τους παρέχεται Οικονομικός Εγγραμματισμός, χωρίς να γνωρίζουν την ανάλυση της συμπεριφοράς των οικονομούντων μονάδων και τη λειτουργία του οικονομικού συστήματος;
Βιβλιογραφία
Bruner, J (1960) The Process of Education, Cambridge, Mass.: Harvard University Press. Dewey, J. (1902). The child and the curriculum (Vol. 1). Library of Alexandria.
Μαγουλά, Θ. (209). Εισαγωγή στη Διδακτική των Οικονομικών. Μικροδιδασκαλίες. Gutenberg, Αθήνα.
Τσάφος. Β. (2014). Αναλυτικό Πρόγραμμα Θεωρητικές προσεγγίσεις και εκπαιδευτικοί προσανατολισμοί. Αθήνα: Μεταίχμιο. http://iep.edu.gr/el/nea-programmata-spoudon-arxiki-selida
https://gpseducation.oecd.org/Home https://www.minedu.gov.gr/exetaseis-2/geniko-lykeio-m/anakoinwseis-gel/4…
Σοφία Τακάογλου
Υπ. Διδ. Οικονομολόγος Εκπαιδευτικός,
Υποδιευθύντρια Πρότυπου ΓΕΛ Αγίων Αναργύρων,
Μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της Ένωσης Οικονομολόγων
*Στο άρθρο εκφράζονται προσωπικές απόψεις
