Ένας εκπαιδευτικός γράφει στο alfavita.gr για τη βαθμολόγηση και τον τρόπο αξιολόγησης των μαθητών και μαθητριών του και τους λόγους και τα προβλήματα του σχολείου
Αν και η βαθμολόγηση ως τρόπος αξιολόγησης επιτείνει το κλίμα ατομικισμού και ανταγωνισμού, βαθμοθηρίας και τυπολατρίας, πίεσης και άγχους, όχι μόνο διατήρησης, αλλά και ενίσχυσης των γνωστικών αδυναμιών και των κοινωνικών ανισοτήτων και εν γένει της αδικίας, επειδή όμως βοηθά στην κατάταξη και κατηγοριοποίηση των και , διατηρείται.
Διατηρείται, αφού η Πολιτεία έχει ως βασικό ανομολόγητο σκοπό να παράγει εργάτες που μπορούν να ακολουθούν οδηγίες και υπαλλήλους πειθήνιους, να συντηρεί μία ελίτ που διατηρεί ή επεκτείνει τα προνόμια της (όσοι πάλι καταφέρνουν να ξεφύγουν από την μοίρα, που τους επιφυλάσσει η τάξη τους και οι οικονομικές τους αδυναμίες, και να αναδειχθούν μέσω της εκπαίδευσης είναι καλοδεχούμενοι στις υψηλότερες τάξεις, αφού την ανανεώνουν χάρη στις υψηλές γνωστικές ικανότητες που κατάφεραν να αναπτύξουν αλλά και χάρη στις αξίες από τις οποίες εμφορούνται, όπως η αποφασιστικότητα και η θέληση).
Παράλληλα η είναι ένα ισχυρό όπλο πειθάρχησης στη φαρέτρα των εκπαιδευτικών (και των γονέων και κηδεμόνων), στο όνομα της απονομής δικαιοσύνης και επιβράβευσης των «καλών» μαθητών/μαθητριών και των «καλών» επιδόσεων, ένα όπλο, όπως και η καταχώρηση απουσιών. Ενόψει μάλιστα της τράπεζας θεμάτων, η οποία έχει ενσκήψει φέτος στην Α’ και Β’ Λυκείου και αναμένεται να επεκταθεί και στην Γ’ Λυκείου, ο ήδη κυριαρχικός της ρόλος θα ενισχυθεί. Άλλοι τύποι αξιολόγησης μένουν σχέδια επί χάρτου ή έχουν ένα συμπληρωματικό, δευτερεύοντα, εν τέλει αμελητέο ρόλο, παραδείγματος χάριν η περιγραφική αξιολόγηση, αν και η παιδαγωγική της αξία υπερσκελίζει θεαματικά αυτήν της βαθμολόγησης. Η περιγραφική αξιολόγηση, που απαιτεί, βεβαίως, περισσότερο χρόνο (αδυναμία σημαντική σε εποχές αποθέωσης της ταχύτητας), αναδεικνύει την πρόοδο και τις ελλείψεις σε συγκεκριμένες πτυχές.
Οδηγεί στον αναστοχασμό, στη δοκιμή, στην τροποποίηση, στην βελτίωση. Βλέπει το Παιδί ως ολότητα και όχι ως αριθμό. Όπου γίνονται συγκρίσεις, αυτές είναι ατομικές, αφορούν το πριν, το τώρα, το μετά του κάθε Παιδιού. Παράλληλα άλλοι τρόποι ενίσχυσης των μαθητριών/τών, έτσι ώστε καμία μαθήτρια και κανένας μαθητής μαθήτρια να μη μένει πίσω, και συνάμα άμβλυνσης των γνωστικών και κοινωνικών ανισοτήτων και ανισορροπιών δεν προκρίνονται.
Ό,τι έχει θεσμοθετηθεί ως ενισχυτικό (παραδείγματος χάριν κοινωνικό φροντιστήριο), λειτουργεί στην ουσία, παρά τις φιλότιμες (συχνότατα εθελοντικές) προσπάθειες εκπαιδευτικών, αποσπασματικά, για το θεαθήναι, για να βασίζονται εκεί αριθμολαγνικές τεκμηριώσεις της πάντα καλά καμωμένης, αριστότατης πολιτικής του εκάστοτε υπουργείου Παιδείας.
Η βαθμολόγηση, λοιπόν, διατηρείται ως κυρίαρχο μέσο αξιολόγησης των μαθητριών/μαθητών και δεν έχει δικαίωμα η/ο εκπαιδευτικός να την αντικαταστήσει με άλλη. Επομένως, η/ο εκπαιδευτικός, βρίσκεται συχνότατα στο δίλημμα τι βαθμό να καταθέσει, ενίοτε δύναται να ενσκήψει και καταιγίδα εν κρανίω. Πολλά έχουν το ρόλο τους, από τη μία το γενικότερο παιδαγωγικό κλίμα στο σχολείο, η γενική στάση των εκπαιδευτικών όσον αφορά τους βαθμούς, αν δηλαδή χαρακτηρίζονται από επιείκεια ή αυστηρότητα (σχετικό βέβαια κι αυτό), το είδος του μαθήματος, αν είναι πρωτεύον ή δευτερεύον (αλλιώς βαθμολογείς τα μαθηματικά αλλιώς τη γυμναστική), ο χαρακτήρας της καθεμιάς/του κάθε εκπαιδευτικού, αν προτίθεται ή δεν προτίθεται να πάει κόντρα στο γενικότερο ρεύμα, η συχνά διακριτική (έντεχνη;) ψυχολογική πίεση των γονέων, οι ενοχές, πόσο καλά αποδίδει ο ίδιος/η ίδια ο/η εκπαιδευτικός στη διδακτική πράξη και τα λοιπά. Αυτό, που κυρίως προκρίνεται, είναι να υπάρχει απονομή δικαιοσύνης, όπως προειπώθηκε.
Συχνά η/ο εκπαιδευτικός μπορεί να αλλάξει και να ξαναλλάξει ένα βαθμό, να το σκεφτεί και να το ξανασκεφτεί, σαν να διακυβεύεται η είσοδος των Παιδιών στον παράδεισο. Να μην αδικήσει κανένα Παιδί! Να σταματήσουν και οι εφιάλτες τα βράδια! Τα προβλήματα μεγαλώνουν μιας και η αριθμητική κλίμακα από το 1 έως το 20 συχνά δεν αποδίδει τις λεπτές διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα σε μαθητές και μαθήτριες, πράγμα που επιτυγχάνεται αποτελεσματικότερα με μία κλίμακα από το 1 ως το 100 (ψιλά γράμματα, αφού το ζητούμενο της δικαιοσύνης λειτουργεί ως προπέτασμα).
Οι μαθήτριες και οι μαθητές με τους οποίους συνεργάζομαι φέτος, αλλά και οι προηγούμενες/οι είναι και αποδείχθηκαν άριστες και άριστοι στο ήθος, στο πάθος, στο όνειρο, στην αντίδραση, στο bullying ενάντια στην αυθεντία του δασκάλου. Μου αρκούν αυτά. Έχω το δικαίωμα να μην βάλω σε όλες και όλους 20;
Επιπρόσθετα, δεν έχουν μεγαλώσει όλες και όλοι τους σε ένα περιβάλλον υποστηρικτικό. Δεν ξεκινούν από το ίδιο σημείο αφετηρίας. Δικαιούμαι να βαθμολογήσω “αντικειμενικά” – το λέω από την ηθική σκοπιά του πράγματος – εάν έχω θεραπεύσει αυτές τις αρχικές ανισορροπίες, εάν έχω νιώσει στο ηθικό πετσί μου τις διαφορές αυτές, τις έχω παλέψει με ατομικές και συλλογικές ενέργειες αντίδρασης αλλά και δράσης.
Πολλοί/ες θα αντιτάξουν, κάποιοι/ες και με πάθος, θιασώτες της βαθμολόγησης, ότι έτσι ενισχύεται η ελαστικότητα, η χαλαρότητα, η υπερπροστατευτικότητα, που ήδη καλλιεργούνται ασυστόλως. Ότι πρόκειται για μία ασυγχώρητη άρνηση του χρέους σου ως εκπαιδευτικός, να δείξεις δηλαδή στα Παιδιά πρώτα την ωμή πραγματικότητα για τον εαυτό τους, ότι δηλαδή είναι άχρηστα, τούβλα, αδύναμα και τα λοιπά (συχνά υπονοούνται αυτά αλλά δεν λέγονται), και από την άλλη τη σκληρή πραγματικότητα με την οποία σύντομα θα βρεθούν αντιμέτωπες/οι, τον αμείλικτο ανταγωνισμό και την εκμετάλλευση/κακοποίηση στο χώρο της εργασίας.
Από την άλλη ακόμη και αν οι μαθήτριες και οι μαθητές μου δεν είναι ακόμη άριστες/οι, ο ανώτατος βαθμός του 20, δείχνει προς το ταβάνι στο οποίο όλες οι μαθήτριες και όλοι οι μαθητές μας μπορούν να φτάσουν. Αυτό προσπαθώ να αναδείξω μαζί και τις ελλείψεις, τις οποίες δεν τις αντιμετωπίζουμε. Αντιθέτως, τις διεκπεραιώνουμε, τις κατοχυρώνουμε και – αν είναι δυνατόν! – τις διαφυλάσσουμε Πολιτεία και εκπαιδευτικοί. Σε καμία περίπτωση δεν θέλω να βαθμολογήσω το θεαθήναι, αυτό που μου δείχνει(υποκρίνεται;) ο μαθητής/ η μαθήτρια συχνά αποστηθίζοντας, μαθαίνοντας καλά τους τύπους και προσαρμοσμένος/η στις απαιτήσεις αναλυτικών προγραμμάτων, κυήματα γραφειοκρατικών ευφυΐων(;) και όχι την ουσία, την πραγματική γνώση από τη μία, γνώση του κόσμου και των ανθρώπων και από την άλλη την ψυχική ισορροπία και την ολόπλευρη ανάπτυξη.
Είναι τέλος και μία ενδιαφέρουσα πρόκληση να ανακαλύψεις ή να επινοήσεις καινούργια κίνητρα, αφού βάζεις σε όλες και όλους 20, για να γίνει η διδακτική συνάντηση εκπαιδευτικών και μαθητριών/μαθητών πιο αποδοτική, η συμμετοχή των Παιδιών μεγαλύτερη μέσα σε ένα κλίμα αποδοχής με λιγότερο άγχος, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν τηρούνται τα όρια και ότι λείπει ο σεβασμός ανάμεσα στους συμμετέχοντες/ουσες στο πανηγύρι μάθησης.
Μερικές φορές κάτι μπορεί να βγει, αν κινηθείς, με τη θέλησή σου εξυπακούεται, σε αχαρτογράφητα ύδατα.
*Βαγγέλης Δήμας, φιλόλογος
