Ξεμείνατε από δασκάλους; Μην ανησυχείτε! Grow Your Own Teacher: «Μεγαλώστε» τον δικό σας δάσκαλο! – Ένα κείμενο με αφορμή την παγκόσμια ημέρα εκπαιδευτικών
σήμερα και από το πρωί πολυάριθμες αναρτήσεις, δημοσιεύσεις, δημοσιεύματα και ρεπορτάζ επαινούν και μνημονεύουν τους «άοκνους πνευματικούς εργάτες», τους «άσβεστους φάρους της γνώσης», τους «σμιλευτές του νου και της ψυχής» των παιδιών και των νέων ανθρώπων, υποδεικνύοντας με τον τρόπο αυτό την αναγνώριση που απολαμβάνουν για το έργο τους και τη σημαντική τους προσφορά οι απανταχού δάσκαλοι. Ή μήπως όχι;
Παρατηρούμε εδώ και μερικές δεκαετίες στις λεγόμενες ανεπτυγμένες δυτικές κυρίως χώρες μία συστηματικά επιχειρούμενη απομείωση της αξίας της διδασκαλίας και του ρόλου των . Πέρα από τις άμεσες η έμμεσες μειώσεις που υπέστησαν οι μισθοί τους, οι ίδιοι βρίσκονται συχνά στο επίκεντρο συντονισμένων επιθέσεων που θέτουν υπό αμφισβήτηση την επαγγελματική τους επάρκεια και την ποιότητα του επιτελούμενου έργου τους. Καλούνται να απολογούνται σε τακτική βάση (να λογοδοτούν όπως είναι ο όρος που χρησιμοποιείται στην αγγλική βιβλιογραφία) για όλα τα στραβά και ανάποδα και για τις ανεπάρκειες των εκπαιδευτικών συστημάτων ωσάν να είναι οι μοναδικά υπεύθυνοι γι αυτά. Υποχρεούνται να διεκπεραιώνουν μία σειρά από αξιολογήσεις- εξωτερικές, εσωτερικές, αυτοαξιολογήσεις, ετεροαξιολογήσεις- οι οποίες στο τέλος μόνο ατελείωτη γραφειοκρατία προσθέτουν στο έργο τους, με την εμμονή σε αριθμούς και τυπικές αναφορές και οι οποίες δυστυχώς αποφεύγουν να αγγίξουν την ουσία, τη δυσάρεστη αλήθεια που διαμορφώνουν μέσα στα σχολεία η διαρκώς μειούμενη χρηματοδότηση, τα πάγια κενά και οι ελλείψεις, οι ανισότητες και οι φραγμοί ιδιαίτερα για τους κοινωνικά και οικονομικά ευάλωτους μαθητές.
Όλες αυτές οι πρακτικές είχαν φυσικά ένα δυσάρεστο και δυνητικά επικίνδυνο αντίκτυπο: οδήγησαν σε πληθώρα παραιτήσεων και σε μία πρωτοφανή απροθυμία των νέων ανθρώπων να ακολουθήσουν το επάγγελμα του εκπαιδευτικού σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο. «Η έλλειψη δασκάλων στην Αμερική έχει χτυπήσει επίπεδα κρίσης – και οι υπεύθυνοι παντού προσπαθούν να εξασφαλίσουν ότι, καθώς οι μαθητές θα επιστρέφουν στις τάξεις, κάποιος θα είναι εκεί για να τους εκπαιδεύσει» (Washington Post, August 4, 2022). Μεταξύ του 2008 και 2019, ο αριθμός των σπουδαστών που ολοκλήρωσαν προγράμματα κατάρτισης δασκάλων στις ΗΠΑ μειώθηκε κατά περισσότερο από το ένα τρίτο, σύμφωνα με μια έκθεση του 2022 από την Αμερικανική Ένωση Κολλεγίων για την Εκπαίδευση Δασκάλων. Σύμφωνα με την ίδια έκθεση ο λόγος προφανής: η σταθερή υποτίμηση του επαγγέλματος, η οποία συνοψίζεται σε δεκαετίες στάσιμων αμοιβών, επαχθή φόρτο εργασίας και πολιτική δαιμονοποίηση (https://www.insidehighered.com/news/2022/08/29/teacher-shortage-tied-education-programs-enrollment-drop). Αντίστοιχα και στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 44% των δασκάλων δηλώνει πρόθεση να παραιτηθεί μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Η κύρια αιτία είναι ο «μη διαχειρίσιμος» φόρτος εργασίας, το άγχος και τα χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης στους εκπαιδευτικούς από δημόσιους και κυβερνητικούς παράγοντες (https://www.theguardian.com/education/2022/apr/11/teachers-england-plan-to-quit-workloads-stress-trust).
Ακούγοντας και διαβάζοντας όλα αυτά θα περίμενε κανείς οι ιθύνοντες να σκύψουν με σοβαρότητα πάνω στο πρόβλημα και να αναζητήσουν ουσιαστικές λύσεις. Αντ’ αυτού διαβάζω προχθές σε μία αναφορά ότι στις ΗΠΑ υλοποιούνται προγράμματα με το όνομα «Grow Your Own» Teacher, δηλαδή «μεγάλωσε» τον δικό σου δάσκαλο! Πρόκειται για τοπικά επιμορφωτικά προγράμματα τα οποία προσλαμβάνουν μαθητές γυμνασίου, βοηθητικό παιδαγωγικό προσωπικό, μέλη της κοινότητας, μη πιστοποιημένο σχολικό προσωπικό και άλλους και τους προετοιμάζουν με σύντομα προγράμματα κατάρτισης για να εισέλθουν στο επάγγελμα του εκπαιδευτικού και να διδάξουν στις κοινότητές τους. Η πολιτική αυτή έχει υιοθετηθεί σε 49 από τις 50 πολιτείες της Αμερικής με το πρόσχημα των μεγάλων ελλείψεων και της πρόθεσης να εμπλουτίσουν το διδακτικό δυναμικό των σχολείων τους με εκπαιδευτικούς που προέρχονται από διαφορετικές γλωσσικές ή εθνικές κοινότητες.
Στη χώρα μας παρατηρείται δυστυχώς το φαινόμενο να επαναλαμβάνουμε με μικρή χρονοκαθυστέρηση τα όσα έχουν νωρίτερα δοκιμαστεί, ακόμη και αποτυχημένα, σε χώρες του δυτικού κόσμου. Ελπίζω σε τούτο ν’ αποτελέσουμε την εξαίρεση. Ευτύχησα να διδαχθώ την τέχνη της διδασκαλίας από ανθρώπους ξεχωριστούς όπως ο Γεώργιος Τσιάκαλος και ο αείμνηστος Χρίστος Τσολάκης. «Γνώση, αγάπη για τα παιδιά και παιδεία» ήταν κατά τη γνώμη του τα στοιχεία που συνθέτουν έναν καλό δάσκαλο. Την αγάπη την είχα, την γνώση και την παιδεία μου την έδωκαν με ίση αγάπη και πολύ σεβασμό οι δάσκαλοί μου μέσα στα πανεπιστημιακά έδρανα για να μπορώ να την μεταφέρω κι εγώ με τη σειρά μου. Φοβάμαι να σκεφτώ έναν κόσμο που αντί να στέκεται με σεβασμό απέναντι στους δασκάλους που διαθέτει επιλέγει να «μεγαλώσει» σε συνθήκες θερμοκηπίου αυτοσχέδιους αντικαταστάτες, αδιαφορώντας για το αύριο των παιδιών του.
*Εκπαιδευτικός ΕΑ
