H παροχή δωρεάν ποιοτικής προσχολικής αγωγής και φροντίδας, προσβάσιμης σε όλα τα παιδιά, αποτελεί εργαλείο που μπορεί να συμβάλλει στη μείωση κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων
Το πλαίσιο της Ευρωπαϊκής πολιτικής για την και Φροντίδα, αποτελεί κεντρικό κομμάτι της Ευρωπαϊκής πολιτικής για την Εκπαίδευση, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να καθιστά την Προσχολική Εκπαίδευση και Φροντίδα κορωνίδα των κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα, αναφέρεται πως «τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε οικονομικά προσιτή προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα καλής ποιότητας», δίνοντας μεγάλη έμφαση στα παιδιά που προέρχονται από περιβάλλοντα μειωμένων ευκαιριών. Επιπλέον, επισημαίνεται ότι η πρόσβαση στην προσχολική αγωγή και εκπαίδευση θα πρέπει να συνοδεύεται από συγκεκριμένα μέτρα ενίσχυσης ισότιμων ευκαιριών (Eurydice brief: Early Childhood Education and Care in Europe, 2019).
Στην Ελλάδα, το , αποτελεί υποχρεωτική εκπαιδευτική βαθμίδα στο πλαίσιο της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, σύμφωνα με το Νόμο 4521/2018, από την ηλικία των τεσσάρων (4) ετών για όλα, ανεξαιρέτως τα παιδιά. Το Ελληνικό Νηπιαγωγείο, πληροί αρκετά κριτήρια ποιότητας, τα οποία ορίζονται σε διεθνές επίπεδο από ερευνητικούς οργανισμούς, καθώς διατρέχεται από ένα ολιστικό Αναλυτικό Πρόγραμμα που προωθεί την ολόπλευρη ανάπτυξη (γνωστική, γλωσσική, ψυχοκινητική, κοινωνική, συναισθηματική, σωματική) των νηπίων με βιωματικό και παιγνιώδη τρόπο, από Νηπιαγωγούς πλήρως καταρτισμένους οι οποίοι σχεδιάζουν τις μαθησιακές εμπειρίες με γνώμονα τα ενδιαφέροντα των ίδιων των παιδιών. Στο χώρο του Νηπιαγωγείου αναγνωρίζονται οι ιδιαιτερότητες και η μοναδικότητα του κάθε νηπίου που φοιτά, ανεξάρτητα από το πολιτισμικό, γλωσσικό και θρησκευτικό υπόβαθρο. Επιπλέον προωθείται ένα κλίμα αποδοχής των διαφορών, αναπτύσσεται σεβασμός, καταπολεμούνται στερεότυπα και προκαταλήψεις επιζήμιες για την συνοχή και εξέλιξη της κοινωνίας. Σύμφωνα με το Αναλυτικό πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου «τα παιδιά θα πρέπει να αναπτύξουν θετική αυτό-εικόνα, την ταυτότητα της ομάδας τους, να ενθαρρύνονται, να αλληλοεπιδρούν με όλα τα παιδιά, να σκέφτονται κριτικά για καταστάσεις και συμβάντα, να επιλύουν προβλήματα με κοινωνικές διαστάσεις και να μάθουν να υπερασπίζονται τον εαυτό τους και τους άλλους».
Επιπρόσθετα, για τα μικρότερα παιδιά το «Νέο Πλαίσιο για την Προσχολική Αγωγή των παιδιών 0 έως 4 ετών», το οποίο δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2021, δίνει βαρύτητα στην αγωγή και φροντίδα μέσα από ένα πρόγραμμα ολιστικού χαρακτήρα επικεντρωμένο στις αναπτυξιακές ανάγκες της προσχολικής ηλικίας, αφήνοντας στο παρελθόν τις συνήθεις πρακτικές «φύλαξης» παιδιών στις δομές προσχολικής αγωγής, όπως οι βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί. Συγκεκριμένα, η αγωγή και φροντίδα που λαμβάνει ένα παιδί από 0 έως 4 ετών είναι θεμελιώδους σημασίας για τη μετέπειτα ανάπτυξη και εξέλιξή του σε όλους τους τομείς, όπως τον γνωστικό, γλωσσικό, συναισθηματικό, κινητικό, κοινωνικό και σωματικό. Εστιάζοντας στους συγκεκριμένους τομείς ανάπτυξης «προωθούνται παράλληλα δεξιότητες και νευρο-βιολογικές λειτουργίες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της κριτικής σκέψης, της επίλυσης προβλημάτων, της αυτονομίας, της ψυχικής ανθεκτικότητας και της συμμετοχής σε μια ομάδα» (Νέο Πλαίσιο για την Προσχολική Αγωγή των παιδιών 0 έως 4 στην Ελλάδα, 2021, σελ.7). Επιπλέον, αναπτύσσονται και οι βασικές εκτελεστικές λειτουργίες (εστίαση προσοχής, έλεγχος παρόρμησης, γνωστική ευελιξία) οι οποίες προάγουν περαιτέρω την ακαδημαϊκή, επαγγελματική αλλά και προσωπική πορεία του ατόμου, καθώς όπως έχει αποδειχθεί είναι πιθανόν μαθητές που δεν παρακολουθούν προγράμματα προσχολικής αγωγής να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες ακαδημαϊκές και επαγγελματικές δυσκολίες (Νέο Πλαίσιο για την Προσχολική Αγωγή των παιδιών 0 έως 4 στην Ελλάδα, 2021) .
Συνεπώς, η παροχή δωρεάν ποιοτικής προσχολικής αγωγής και φροντίδας, προσβάσιμης σε όλα τα παιδιά, αποτελεί εργαλείο που μπορεί να συμβάλλει στη μείωση κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων. Ειδικότερα, τα αυξημένα ερεθίσματα ενός οργανωμένου εκπαιδευτικού πλαισίου, όπως είναι μία τάξη, μπορούν να επηρεάσουν καταλυτικά την κοινωνικο-συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη των μειονεκτούντων παιδιών, όπως είναι τα .
Η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, αρωγός προγραμμάτων στήριξης ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, προωθεί αναπτυξιακά προσανατολισμένες πολιτικές πρόληψης και καταπολέμησης της φτώχειας καθώς και του κοινωνικού αποκλεισμού. Η Νέα Εθνική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά 2021-2030 (ΕΣΚΕ Ρομά 2021-2030), τοποθετεί σε κεντρικό σημείο την εκπαίδευση των Ρομά μαθητών και την μείωση της σχολικής διαρροής, φαινόμενο διαχρονικό, πολυδιάστατο, και με πολλαπλές συνέπειες για την ευημερία του συγκεκριμένου πληθυσμού, την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού καθώς και των διακρίσεων που βιώνουν. Ενώ, όπως προαναφέρθηκε, η Προσχολική Εκπαίδευση και Φροντίδα αποτελεί το εφαλτήριο για μια ποιοτική ζωή, ωστόσο οι μικροί Ρομά μαθητές, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία (Προσχολική εκπαίδευση και κέντρα φροντίδας (3+): Ρομά 42%, γενικός πληθυσμός 92.2%) “απουσιάζουν” από την Προσχολική Εκπαίδευση, στερούμενοι τη δυνατότητα για πολύπλευρη μάθηση, κατάλληλα προσαρμοσμένη για την ηλικία τους. Η Νέα ΕΣΚΕ Ρομά 2021-2030 προσανατολίζεται στη μείωση του προαναφερθέντος χάσματος τουλάχιστον στο μισό, διασφαλίζοντας ότι μέχρι το 2030 τουλάχιστον το 70% των θα συμμετέχουν στη προσχολική αγωγή και εκπαίδευση.
Άρθρο του Γιώργου Σταμάτη, Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας – Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
