Όλα τα όνειρά μας, ακόμα και εκείνα που δεν έχουν πλέον νόημα, φωλιάζουν εδώ, άλλα θεριεμένα και ορμητικά και άλλα ταπεινά και συρρικνωμένα. Στο μέλλον είναι όλες οι φιλοδοξίες μας και τα σχέδιά μας, οι φαντασιώσεις μας και οι ψευδαισθήσεις μας. Πάντα φορτωμένο και ελπιδοφόρο, φωτεινό και ευοίωνο
Όλη η σκέψη μας στο μέλλον αγκυροβολεί. Ακόμα και όταν είμαστε αγκιστρωμένοι στο παρελθόν στις γλύκες της νοσταλγίας ή παγιδευμένοι στα προβλήματα του παρόντος, το μέλλον έχουμε στο μυαλό μας, το πως θα πάνε καλύτερα τα πράγματα. Η πεποίθησή μας είναι ισχυρή. «Γι’ αυτό υπάρχει το μέλλον. Για να βελτιωθεί η ζωή μας».
Και περιμένουμε τα πάντα απ’ αυτό. Όλα τα όνειρά μας, ακόμα και εκείνα που δεν έχουν πλέον νόημα, φωλιάζουν εδώ, άλλα θεριεμένα και ορμητικά και άλλα ταπεινά και συρρικνωμένα. Στο μέλλον είναι όλες οι φιλοδοξίες μας και τα σχέδιά μας, οι φαντασιώσεις μας και οι ψευδαισθήσεις μας. Πάντα φορτωμένο και ελπιδοφόρο, φωτεινό και ευοίωνο.
Αλλά τι ακριβώς είναι το μέλλον; Έχουμε μια γενική και κραταιά εικόνα του, που συνδέεται με την αντικειμενικότητα εκείνου του μέρους του χρόνου, που δεν έχει ακόμα φανερωθεί, που μας εμπεριέχει χωρίς να γνωρίζουμε την εξέλιξή μας.
Πέραν όμως της όποιας επιστημονικής και φιλοσοφικής θεώρησης του μέλλοντος, υπάρχουν όψεις του, που είναι διακριτές ή έτσι νομίζουμε. Υπάρχει εκείνο που είναι εντελώς απροσέγγιστο και απλώς περιμένουμε τον ερχομό του, αυτό που δημιουργείται με συλλογικό τρόπο (από την επιστήμη και την τεχνολογία, από την κοινωνία και την πολιτική κλπ), αυτό που οι άκαμπτοι νόμοι της φύσης καθορίζουν, αυτό που δημιουργούμε εμείς (με τις σπουδές μας, τις επενδύσεις μας, τις αποφάσεις μας κλπ).
Οι θαλεροί βλαστοί του ανατρεπτικού μέλλοντος έχουν ξεπεταχτεί.
Διαμορφώνουν ήδη την πραγματικότητα. Το όμορφο σύμπαν της γνώσης μας καλεί να είμαστε πάντα ανήσυχοι και αναζητητές. Το μέλλον έχει ήδη βάλει προγεφυρώματα στο παρόν μας. Ας δούμε μόνο μια όψη του.
«Η κυβερνομηχανική θα πάει ένα βήμα πέρα συγχωνεύοντας το οργανικό σώμα με μη οργανικές συσκευές όπως βιονικά χέρια, τεχνητά μάτια ή εκατομμύρια νανορομπότ που θα ρέουν στο κυκλοφορικό μας σύστημα, θα εντοπίζουν προβλήματα και θα διορθώνουν ζημιές…Τα δίκτυα νευρώνων θα αντικατασταθούν από ευφυή προγράμματα, τα οποία θα μπορούν να πλοηγούνται τόσο στον εικονικό όσο και στον πραγματικό κόσμο, απαλλαγμένα από τους περιορισμούς της οργανικής χημείας» (Y. N. Harari, Homo Deus).
Ένα σημαντικό κομμάτι της ομορφιάς και του ίδιου του νοήματος της ζωής είναι ακριβώς αυτή η δημιουργία του μέλλοντός μας.
Πλέκουμε το υφάδι της ζωής με το δικό του νήμα. Και το πράττουμε και προσωπικά και συλλογικά (ιδεολογικά και κοσμοθεωρητικά, πολιτικά και κοινωνικά), με δεδομένο βέβαια ότι είμαστε ενεργοί πολίτες και αγωνιστές της ζωής.
Αν υποστηρίζουμε τον ορθολογισμό και τον διαφωτισμό, το κράτος δικαίου και την κοινωνική δικαιοσύνη, την καινοτομία και την επιστήμη, είναι συμβολή σημαντική και αναντικατάστατη, συμβολή που την υπονομεύουμε όταν ιδιωτεύουμε, όταν κυριαρχούμαστε από σκοταδισμούς και προκαταλήψεις, από ρατσισμούς και μισαλλοδοξίες. Οι ημέρες της πανδημίας είναι αποκαλυπτικές για τον ρόλο του καθενός στο πως διαμορφώνεται με γκρίζο σκηνικό και το πώς πλάθεται με προοδευτικό προσανατολισμό το μέλλον μας.
Υπάρχει και μια άλλη όψη, πολύ καθοριστική. Στη δημιουργία του μέλλοντός μας άκρως αναγκαίο είναι να χρησιμοποιούμε αυτοκριτικά και το παρελθόν μας, με τα λάθη του και τις διδαχές του, με τις κατακτήσεις του και τις διαχρονικές προοπτικές του. Το παρελθόν ή θα είναι στην υπηρεσία του μέλλοντος ή θα μας καταδυναστεύειˑ μέση λύση μάλλον δεν υπάρχει.
Κατά τη γνώμη μου, ένας κανόνας έχει τον πρώτο λόγο στο θέμα μας. Όσο περισσότερα δικά μας υλικά χρησιμοποιούμε για το μέλλον τόσο περισσότερο μας ανήκει και μας εκφράζει. Και όσο περισσότερο χειραφετημένοι και ελεύθεροι είμαστε τόσο περισσότερο γευόμαστε την ομορφιά της ζωής μας και του εαυτού μας.
