Το «Θηρίον» ήταν ο πρωταγωνιστής της εποχής για τουλάχιστον 50 χρόνια!
«Πίσω, κύριοι. Πίσω γιατί θα σας κόψει το τρένο».
Με αυτή τη φράση – αφού δεν υπήρχε αποβάθρα – ξεκινούσε σχεδόν κάθε διαδρομή του ο πρώτος συρμός, που έφτανε από το κέντρο της Αθήνας στην εξοχική Κηφισιά. Ήταν το περιβόητο «Θηρίον», το οποίο μετά από ομηρικούς πολιτικοκοινωνικούς καβγάδες και ταραχώδεις διαβουλεύσεις εγκαινιάστηκε την Καθαρά Δευτέρα του 1885 με σκοπό να εξυπηρετήσει τα Βόρεια προάστια, τις εκδρομές στην εξοχή (Μαρούσι – Κηφισιά) και τα μεταλλεία στο Λαύριο, που τότε θησαύριζαν.
Παρότι η πρώτη γραμμή ήταν το 20λεπτο Θησείο-Πειραιάς, που εγκαινιάστηκε το 1869, με επιβάτες στο πρώτο δρομολόγιο τη Βασίλισσα ΄Ολγα, τον Πρωθυπουργό Ζαΐμη, υπουργούς, στρατιωτικούς, διπλωμάτες και άλλους επισήμους, το «Θηρίον» ήταν ο πρωταγωνιστής της εποχής για τουλάχιστον 50 χρόνια! Ακόμα και όταν λίγο αργότερα, το 1887 εμφανίστηκε ο Κωλοσούρτης (ατμοκίνητο τραμ) που έκανε τη διαδρομή από τη σημερινή Ακαδημίας προς Νέο και Παλαιό Φάληρο, για μπάνιο…
Μέχρι την έλευση του «Θηρίου», οι Αθηναίοι μπορούσαν να μετακινηθούν από το κέντρο προς τα βόρεια με τα Παμφορεία (βαγόνια με άλογα γνωστά από το Ναύπλιο όταν ήταν η Πρωτεύουσα), τις μονόιππες και δίιπες άμαξες, τα λαντό (κλειστές άμαξες), τους αραμπάδες, τις βικτώριες (κλειστές άμαξες γαλλικού τύπου) και τα βιζαβί (από το γαλλικό vis-a-vis / άμαξες αστικής συγκοινωνίας όπου οι επιβάτες κάθονταν αντικριστά). Για να φτάσουν μέχρι την Κηφισιά ήθελαν 2 με 3 ώρες. Το «Θηρίον» ήθελε μόλις 30 λεπτά και δεν χρειαζόταν στάσεις για ξεκούραση ή φαγητό…
Το Θηρίο στην 3ης Σεπτεμβρίου
Ακόμα και οι αμαξάδες, που δεν είδαν τον ερχομό του με καλό μάτι επειδή έχαναν δουλειές από τη μείωση των επισκευών λόγω μείωσης των μακρινών δρομολογίων με άμαξες προς την Κηφισιά, χρησιμοποιούσαν το «Θηρίον» για τη βόλτα τους στην εξοχή. Υπολογίζεται ότι σχεδόν όλη η Αθήνα της εποχής είχε περάσει από τα βαγόνια του, έστω και από περιέργεια στα πρώτα χρόνια λειτουργίας.
Η δημιουργία της γραμμής οφείλεται κυρίως στον τότε διευθυντή των Μεταλλείων Λαυρίου, πολιτικό και πρώτο πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών, Φωκίωνα Νέγρη, (εξ ου και ο γνωστός πεζόδρομος στην Κυψέλη), ύστερα από συμφωνία του με τον Χαρίλαο Τρικούπη.
Το πρώτο δρομολόγιο ήταν: Πλατεία Ομονοίας (στάση Λαυρίου) – Πατησίων – Ποδαράδες (ονομασία τότε της Νέας Ιωνίας) – Ηράκλειο και μετά διαχωρισμός σε δύο γραμμές. Η μία μέσω Αμαρουσίου θα κατέληγε «εις Κηφισίαν» και η άλλη μέσω Φιλοθέης, Χαλανδρίου, Γέρακα, Κάντζας, Λιοπεσίου (Παιανία), Κορωπίου, Μαρκοπούλου, Καλυβίων, Κερατέας και Θορικού θα κατέληγε στο «Λαύριον», όπου θα συνδεόταν με την τοπική βιομηχανική γραμμή που εξυπηρετούσε το σύμπλεγμα των μεταλλείων της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου.
«Ήταν σωστό πανηγύρι το ξεκίνημα του τρένου. Η αμαξοστοιχία στεκόταν πάνω στο πεζοδρόμιο. Πάνω στα βαγόνια, βρισκόντουσαν πάντα κολλημένοι κουλουρτζήδες, πασατεμπάδες, εφημεριδοπώλαι, λουστραρία, χαμαλάκια και πλήθος περιέργων παντός φύλου. Όταν, λοιπόν, επρόκειτο να ξεκινήσει ο συρμός, εχρειάζετο να προηγηθεί ολόκληρη φασαρία για να ξεκολλήσει όλο αυτό το πλήθος. Από το σταθμόν Λαυρίου (πλατεία Ομονοίας) έως τον σταθμό Αττικής, η ατμομηχανή δεν έπαυε να σφυρίζει δαιμονιωδώς, γιατί φυσικόν ήτο πάνω στη γραμμή, που ήταν στρωμένη στη μέση των δρόμων, να βρίσκονται άνθρωποι όλων των ηλικιών, και προπάντων παιδάκια της γειτονιάς που έπαιζαν τον σιδηρόδρομο καταμεσής της γραμμής, ζώα μικρά μετά μεγάλων, κατσίκες, που για χρόνια προμήθευαν το γάλα σε πολλά σπίτια. Το Θηρίον, όταν οι βρυχηθμοί του δεν έφερναν αποτέλεσμα, συμπεριεφέρετο ως θηρίον. ‘Εκοβε ό,τι δεν ήθελε να υπακούσει, διαμέλιζε τους κουφούς και τα ζώα, σκορπούσε τον φόβο και τον τρόμον. Θυμάμαι πως πολλές φορές από τα βαγόνια βλέπαμε μέσα από τα πραράθυρα των σπιτιών τι γινόταν στα δωμάτια. Και όταν γέμιζε τον δρόμο με τον όγκο του και με τον θόρυβό του, όλοι έσπευδαν να κλείσουν τα παράθυρά τους για να μην μπει μέσα στα σπίτια ο μαύρος καπνός του, που κατέστρεφε τα έπιπλα και άφηνε ανεξάλειπτα ίχνη που με τον καιρό χαλούσαν και το δέρμα των γυναικών…», θυμάται ο Μίλτος Λιδωρίκης στο βιβλίο του «’Εζησα την Αθήνα της Μπελ Επόκ» (Polaris, 2017)
Το «Θηρίον» ήταν η αιτία ώστε μετά το 1900 να γίνουν πολλά άλλα έργα γύρω από τις στάσεις του. Ένα από αυτά ήταν το Άλσος της Κηφισιάς. Ειδικά το καλοκαίρι, που ήταν ανοιχτά τα παράθυρα, οι επιβάτες του «Θηρίου» γινόταν εύκολα αντιληπτοί από τη μαυρίλα που είχε αφήσει ο καπνός στα ρούχα και το πρόσωπό τους.
Καλογρέζα, Αδριάνειο Υδραγωγείο
Ύστερα από 53 χρόνια καθυστερημένων δρομολογίων (ήταν δεδομένο ότι δεν αναχωρούσε ποτέ στην ώρα του) και ενώ είχαν γραφτεί για αυτό τραγούδια, ποιήματα, ανέκδοτα κλπ, το «Θηρίον» ήταν πια γερασμένο, ενώ η διαχειρίστρια εταιρεία για μία δεκαετία παρουσίαζε ελλείμματα. Ήταν Αύγουστος του 1938. Το αυτοκίνητο, το λεωφορείο και άλλα οχήματα είχαν μπει στη ζωή των Αθηναίων. Ο παλιός ατμοσιδηρόδρομος ήταν πλέον βραδυκίνητος, θορυβώδης, βρώμικος και ντεμοντέ. Οι όλο και μεγαλύτερες καθυστερήσεις είχαν ως αποτέλεσμα βίαιες συμπεριφορές, βανδαλισμούς, μέχρι και λιθοβολισμούς εναντίον των μηχανοδηγών. Οι υπεύθυνοι είχαν σχεδόν εγκαταλείψει το πάλαι ποτέ λαμπρό «Θηρίον» να πνιγεί στον πυκνό μαύρο καπνό του.
Το κλίμα και η λαϊκή γνώμη για το «Θηρίον» δεν είναι πια όπως παλιά με αποτέλεσμα να στηθεί μία πραγματική γιορτή την ημέρα του πραγματοποιήθηκε το τελευταίο του δρομολόγιο. Το παλιό έφευγε… Η εταιρεία «Πάουερ» είχε αναλάβει την κατασκευή του ηλεκτροκινούμενου πλέον σιδηροδρόμου.
Πηγές:
«130 Χρόνια Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι Αθηνών-Πειραιώς Α.Ε». (ΗΣΑΠ, 1999–2005)
John Organ, «Greece Narrow Gauge» (Middleton Press, 2006)
Γιάννης Μουρέλος, «Το τραμ το τελευταίο – Τα μέσα μαζικής μεταφοράς του παρελθόντος», http://clioturbata.com/περί-ιστορίας/tram/ (2018)
https://www.sansimera.gr/galleries/i-istoria-tou-sidirodromou-peiraia-kifisias-se-eikones
Ανδρέας Καστάνης & Βιβή Βασιλοπούλου, «Κηφισιά – Όψεις της ιστορίας της πόλης και του Δήμου», (Δήμος Κηφισιάς, 2005).
Μίλτος Λιδωρίκης, «’Εζησα την Αθήνα της Μπελ Επόκ» (Polaris, 2017)
Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, «Ο ατμοσιδηρόδρομος, το περίφημο «θηρίο», που καταργήθηκε με γλέντια και τραγούδια!», www.mikros-romios.gr/thirio/
https://www.trenotita.gr/images/the-beast-from-Kifissia.pdf.pdf
http://www.stasy.gr/index.php?id=407
φωτογραφία “εξωφύλλου”: Το Θηρίον στο Σταθμό της Κηφισιάς, φωτογραφία τού Παύλου Μελά, 1890
Πηγή: toperiodiko.gr
