Το Σχέδιο Νόμου για τα ΑΕΙ εισάγει θετικές ρυθμίσεις, αλλά ωστόσο υπάρχουν σημεία του σχεδίου νόμου όπου χρήζουν άμεσης διόρθωσης ή κατ’ ελάχιστον επανεξέτασης από την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, μέρος των οποίων έχουν ήδη επισημανθεί από μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας και μέσω της δημόσιας διαβούλευσης, τονίζει σε ανακοινωθέν η Σύγκλητος του ΕΚΠΑ.
Ειδικώς ως προς το προτεινόμενο μοντέλο διοίκησης των Πανεπιστημίων του σχεδίου νόμου, η Σύγκλητος, κατ’ αρχήν, τάχθηκε υπέρ της διασφάλισης των δημοκρατικών λειτουργιών και του αυτοδιοίκητου του Πανεπιστημίου, κα σημειώνει τα εξής:
- Το προτεινόμενο μοντέλο διοίκησης διασφαλίζει μεν ότι ο Πρύτανης εκλέγεται -έστω και εμμέσως- από τα μέλη ΔΕΠ και ότι αποφεύγεται η δυαρχία που είχε παρατηρηθεί σε προηγούμενους νόμους, απέχει όμως από την εκπεφρασμένη γνώμη πολλών μελών της Συγκλήτου.
- Εκφράστηκε και η άποψη ότι το Συμβούλιο Διοίκησης περιορίζει την εμβέλεια και το αυτοδιοίκητο των ΑΕΙ.
- Το εν λόγω όργανο λειτουργεί ως ελεγκτής, ενώ ταυτοχρόνως ασκεί διοίκηση. Εισάγονται, μέσω των εξωτερικών μελών, άτομα εκτός του Ιδρύματος στον πυρήνα της διοίκησης, εγείροντας ερωτηματικά τόσο για τη λειτουργικότητα όσο και για την αποτελεσματικότητα αυτού του οργάνου.
- Οι Αντιπρυτάνεις, οι οποίοι θα επιλέγονται, θα πρέπει να αναλάβουν σημαντικές αρμοδιότητες και να είναι τακτικά μέλη της Συγκλήτου, οι δε Κοσμήτορες των Σχολών οφείλουν να εκλέγονται από τα μέλη της Σχολής που εκπροσωπούν.
Ακολουθεί ολόκληρη η ανακοίνωση της Συγκλήτου του ΕΚΠΑ
Κατά τη συνεδρίαση της Συγκλήτου του ΕΚΠΑ στις 10-6-2022 συζητήθηκε εκτενώς το σχέδιο νόμου του ΥΠΑΙΘ «Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα».
Επισημαίνεται ότι αμέσως μετά την έναρξη της δημόσιας διαβούλευσης στις 29-5-2022 του εν λόγω νομοσχεδίου ζητήθηκε από όλα τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας του ΕΚΠΑ να καταθέσουν σκέψεις και προτάσεις τους επί του νομοσχεδίου.
Το σχέδιο νόμου εισάγει θετικές ρυθμίσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση της διεπιστημονικότητας των προγραμμάτων σπουδών, τη διεθνοποίηση των Πανεπιστημίων και τη συμμετοχή σε κοινά προγράμματα σπουδών στο πλαίσιο Ευρωπαϊκών Συμμαχιών. Επιπλέον εισάγονται διατάξεις για την απλοποίηση του πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας των προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών, τη δυνατότητα οργάνωσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας με μεθόδους εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, την απλοποίηση πλαισίου λειτουργίας των Εταιρειών Αξιοποίησης και Διαχείρισης της Περιουσίας των Α.Ε.Ι., την προώθηση της ερευνητικής δραστηριότητας εντός των Πανεπιστημίων μέσω μιας σειράς σημαντικών ρυθμίσεων, τη μείωση της γραφειοκρατίας κατά τη διεξαγωγή ερευνητικών προγραμμάτων μέσω του Ε.Λ.Κ.Ε. και την παροχή ευκαιριών και κινήτρων για την μεγαλύτερη σύνδεση των πανεπιστημίων με την κοινωνία, ρυθμίζοντας εκκρεμότητες όπως το πλαίσιο παροχής υπηρεσιών μέσω εργαστηρίων, τη συμμετοχή σε νομικά πρόσωπα κ.α.
Ωστόσο υπάρχουν σημεία του σχεδίου νόμου όπου χρήζουν άμεσης διόρθωσης ή κατ’ ελάχιστον επανεξέτασης από την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, μέρος των οποίων έχουν ήδη επισημανθεί από μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας και μέσω της δημόσιας διαβούλευσης. Ειδικότερα, Σύλλογοι μελών ΔΕΠ, ΕΔΙΠ, ΕΤΕΠ, ΕΕΠ του Πανεπιστημίου τοποθετήθηκαν επί του νομοσχεδίου με σοβαρές επιφυλάξεις ή αρνητικά. Καθηγητές του ΕΚΠΑ, με σχετική αρθρογραφία τους, αναγνωρίζουν ότι σαφώς και υπάρχουν θετικά σημεία στο εν λόγω νομοσχέδιο, διαπιστώνουν, όμως, ότι υπάρχουν και προβληματικές διατάξεις οι οποίες χρήζουν διορθώσεων, βελτιώσεων ή και ριζικών αναμορφώσεων. Επιπλέον, πολλά μέλη της πανεπιστημιακής μας κοινότητας έχουν αποστείλει προτάσεις για βελτίωση επί μέρους διατάξεων, οι οποίες προωθήθηκαν αρμοδίως προς την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας.
Ειδικώς ως προς το προτεινόμενο μοντέλο διοίκησης των Πανεπιστημίων του σχεδίου νόμου, η Σύγκλητος, κατ’ αρχήν, τάχθηκε υπέρ της διασφάλισης των δημοκρατικών λειτουργιών και του αυτοδιοίκητου του Πανεπιστημίου. Το προτεινόμενο μοντέλο διοίκησης διασφαλίζει μεν ότι ο Πρύτανης εκλέγεται -έστω και εμμέσως- από τα μέλη ΔΕΠ και ότι αποφεύγεται η δυαρχία που είχε παρατηρηθεί σε προηγούμενους νόμους, απέχει όμως από την εκπεφρασμένη γνώμη πολλών μελών της Συγκλήτου. Εκφράστηκε και η άποψη ότι το Συμβούλιο Διοίκησης περιορίζει την εμβέλεια και το αυτοδιοίκητο των ΑΕΙ. Το εν λόγω όργανο λειτουργεί ως ελεγκτής, ενώ ταυτοχρόνως ασκεί διοίκηση. Εισάγονται, μέσω των εξωτερικών μελών, άτομα εκτός του Ιδρύματος στον πυρήνα της διοίκησης, εγείροντας ερωτηματικά τόσο για τη λειτουργικότητα όσο και για την αποτελεσματικότητα αυτού του οργάνου. Οι Αντιπρυτάνεις, οι οποίοι θα επιλέγονται, θα πρέπει να αναλάβουν σημαντικές αρμοδιότητες και να είναι τακτικά μέλη της Συγκλήτου, οι δε Κοσμήτορες των Σχολών οφείλουν να εκλέγονται από τα μέλη της Σχολής που εκπροσωπούν.
Κατά την εκτενή και ουσιαστική συζήτηση στη Σύγκλητο επισημάνθηκαν ότι τα ακόλουθα σημεία του σχεδίου νόμου χρήζουν περαιτέρω επεξεργασίας, επανεξέτασης ή ακόμη και πλήρους αναθεώρησης:
- Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το άρθρο 21, παρ. 1 για την Ίδρυση -Κατάργηση- Μεταβολή ακαδημαϊκών μονάδων, όπου προβλέπεται ότι «η ίδρυση, συγχώνευση, κατάτμηση, μεταβολή γνωστικού αντικειμένου, μεταβολή έδρας και η κατάργηση ακαδημαϊκής μονάδας, επιπέδου Σχολής ή Τμήματος Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος, πραγματοποιείται με Προεδρικό Διάταγμα που εκδίδεται ύστερα από πρόταση των Υπουργών Παιδείας και Θρησκευμάτων, Οικονομικών και Εσωτερικών, καθώς και γνώμη της Συγκλήτου του Α.Ε.Ι. και της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘ.Α.Α.Ε.)». Παρά το γεγονός ότι η εν λόγω διάταξη δεν είναι νέα, αλλά επαναδιατυπώνει την ήδη ψηφισθείσα ρύθμιση της παρ.1 του άρθρου 191 Ν.4823/2021, η Σύγκλητος επισημαίνει την ανάγκη επανεξέτασης της εν λόγω ρύθμισης και επαναφοράς της υποχρέωσης παροχής σύμφωνης γνώμης της Συγκλήτου του Ιδρύματος.
- Η Σύγκλητος, ως το ανώτερο συλλογικό όργανο με ακαδημαϊκό ρόλο, θα πρέπει να συνεχίσει να ασκεί το σύνολο ακαδημαϊκών αρμοδιοτήτων της, χωρίς να υπάρχει σύγχυση αυτών με άλλο όργανο διοίκησης, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου της διαδικασίας κατάρτισης και της αναπομπής των Μητρώων Γνωστικών Αντικειμένων και των Μητρώων Εσωτερικών και Εξωτερικών Εκλεκτόρων.
- Στο άρθρο 63 παρ. 3 αναφέρεται “Με απόφαση Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, κατόπιν γνώμης της ΕΘ.Α.Α.Ε., δύναται να μεταβάλλεται ο ελάχιστος αριθμός των πιστωτικών μονάδων (ECTS), ο οποίος απαιτείται για την απονομή τίτλου σπουδών …” Αυτό σημαίνει ότι με απόφαση του Υπουργού μπορεί να μεταβάλλεται η διάρκεια των σπουδών πρώτου κύκλου (π.χ. από τέσσερα έτη σε τρία). Η ελάχιστη χρονική διάρκεια για την ίδρυση προγραμμάτων σπουδών πρώτου κύκλου δεν μπορεί να μεταβάλλεται χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των Ιδρυμάτων.
- Η μη συμπερίληψη στο ελάχιστο διδακτικό έργο των μελών ΔΕΠ της διδασκαλίας σε Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών χωρίς δίδακτρα, οδηγεί στην ουσιαστική κατάργηση των δωρεάν μεταπτυχιακών προγραμμάτων. Πρέπει να αναθεωρηθεί αυτή η διάταξη, ώστε η διδασκαλία σε ΠΜΣ χωρίς δίδακτρα να περιλαμβάνεται στο ελάχιστο διδακτικό έργο των μελών ΔΕΠ πλήρους απασχόλησης. Ακόμη, η Σύγκλητος ανέδειξε το ζήτημα της πολυδιάσπασης των Πτυχίων και την κατάργηση των επαγγελματικών δικαιωμάτων που απορρέει από αυτήν.
- Ως προς τις διατάξεις που αφορούν στις εξελίξεις και τη μονιμοποίηση μελών ΔΕΠ, η διαδικασία της μονιμοποίησης είναι απαραίτητο να παραμείνει στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή. Σχετικά με τις κρίσεις για εξέλιξη ή εκλογή μελών ΔΕΠ, η Εισηγητική Επιτροπή θα πρέπει να αποτελείται από δύο εσωτερικά και ένα εξωτερικό μέλος. Επίσης, το άρθρο 140 αναφέρει ότι «οι Επίκουροι και οι Αναπληρωτές Καθηγητές έχουν το δικαίωμα να υποβάλλουν αίτημα εξέλιξης προς τη Συνέλευση του Τμήματος για προκήρυξη της θέσης τους στην επόμενη βαθμίδα». Θεωρείται απαραίτητο να απαλειφθεί η αναφορά ότι, προκειμένου να εγκριθεί το αίτημα, απαιτείται τόσο «αξιολόγηση του αιτήματος», όσο και η «συνεκτίμηση του γνωστικού του αντικειμένου σύμφωνα με την πράξη διορισμού του, καθώς και του συνολικού επιστημονικού και ερευνητικού του έργου», δεδομένου ότι αυτά είναι αρμοδιότητα του Εκλεκτορικού Σώματος. Ερωτηματικά εγείρονται και για τις προϋποθέσεις εξέλιξης των μελών ΔΕΠ, όπου μεταξύ άλλων απαιτούνται (ειλημμένα μάλλον από δεδομένα των θετικών και όχι των ανθρωπιστικών επιστημών) «η συμμετοχή στην εξαγωγή ερευνητικών αποτελεσμάτων που έχουν αποτελέσει αντικείμενο ίδρυσης εταιρειών τεχνοβλαστού (spin off) και η συμμετοχή σε αυτές ως μέλους ή μετόχου» (άρθρο 143, παρ. 3), αλλά και η αναγνώριση «ως αυτοδύναμων επιστημονικών εργασιών» εκείνων «στις οποίες ο υποψήφιος εμφανίζεται ως μοναδικός συγγραφέας ή πρώτος συγγραφέας ή συμμετέχει σε δημοσίευση που πραγματοποιείται από ερευνητική ομάδα που επιβλέπει ο ίδιος» (άρθρο 143, παρ. 7). Τα κριτήρια αυτά δεν συνάδουν με την αξιολόγηση του ερευνητικού έργου των μελών ΔΕΠ που υπηρετούν τις Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες. Το δε κριτήριο της επιτυχούς ολοκλήρωσης διδακτορικών διατριβών για την εξέλιξη των Αναπληρωτών Καθηγητών θεωρείται επίσης προβληματικό, διότι αφενός δεν εξαρτάται αποκλειστικά από το μέλος ΔΕΠ και, αφετέρου, δεν μπορεί να εφαρμοστεί με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα γνωστικά πεδία. Αντιθέτως, δεν αναγνωρίζεται ως προσόν η συμμετοχή σε Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών χωρίς οικονομικές απολαβές.
- Ως προς τα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών, πρέπει να επανεξεταστεί το ότι προϋπόθεση για τη λειτουργία τους όπως και για κάθε μεταβολή είναι η αξιολόγησή τους από την ΕΘΑΑΕ. Σαφώς και πρέπει να υπάρχει αξιολόγηση, αλλά αυτή να γίνεται κατά τη διάρκεια της λειτουργίας τους. Επίσης, κρίνεται απαραίτητο να διατηρηθεί η Επιτροπή Μεταπτυχιακών Σπουδών, καθώς αποτελεί αναγκαίο όργανο για τη μελέτη των προτάσεων δημιουργίας νέων ή τροποποίησης λειτουργούντων μεταπτυχιακών προγραμμάτων και διευκολύνει το έργο της Συγκλήτου δια των εισηγήσεών της. Το δε σύστημα των υποτροφιών είναι οριζόντιο και άδικο και πρέπει να αναδιατυπωθεί ως εξής: «Κάθε Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών οφείλει να περιλαμβάνει στον κανονισμό του διαδικασίες παροχής υποτροφιών, ανάλογα με το αντικείμενό του και το πλήθος των φοιτητών που δέχεται. Θα έχουν όλες ανταποδοτικό χαρακτήρα (παροχή έργου στα Πανεπιστήμια)».
- Το σύστημα διοίκησης των ΚΕΔΙΒΙΜ πρέπει να επανεξεταστεί, διότι στις ρυθμίσεις υπάρχει σύγχυση μεταξύ «Ακαδημαϊκού» και «Επιστημονικού» Υπευθύνου. Όσον αφορά τα συγχρηματοδοτούμενα έργα υπάρχει σύγχυση μεταξύ «Ιδρυματικού» και «Επιστημονικού» Υπευθύνου, αφού ο Πρόεδρος του ΚΕΔΙΒΙΜ πρέπει να είναι Ιδρυματικός, ώστε σε συνεργασία με τους Επιστημονικούς Υπευθύνους να εκτελεί τα έργα.
- Να διατηρηθεί η Επιτροπή Δεοντολογίας, η οποία δεν αναφέρεται στο νομοσχέδιο και καταργείται μαζί με τον προηγούμενο νόμο που την προέβλεψε, και να απαλειφθούν όλες οι διατάξεις που αφορούν στο πειθαρχικό δίκαιο.
- Αναγκαία κρίνεται και η διατήρηση της Πανεπιστημιακής Λέσχης του ΕΚΠΑ ως διακριτό νομικό πρόσωπο, ενώ επιβάλλεται να συμπεριληφθούν στο νομοσχέδιο και οι προτάσεις του Δικτύου Επιτροπών Ισότητας των Φύλων στα ΑΕΙ. Επίσης, απουσιάζει πλήρως η αναφορά στις ελληνικές ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, το μέλλον των οποίων φαντάζει αβέβαιο.
- Με το προτεινόμενο σχέδιο λειτουργίας του ΔΟΑΤΑΠ, μεταξύ άλλων προβλημάτων, είναι υπαρκτός ο κίνδυνος πλήρους αναγνώρισης των Προπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών τριετούς διάρκειας Πανεπιστημίων της αλλοδαπής. Οι ασφαλιστικές δικλείδες που περιλαμβάνονται στο Νομοσχέδιο πρέπει να είναι πιο σαφείς.
- Θα πρέπει να εξασφαλιστεί η δυνατότητα άσκησης ελευθέριου επαγγέλματος από όλα τα μέλη ΔΕΠ, χωρίς περιορισμούς, όπως ισχύει για τα μέλη ΔΕΠ κάποιων Σχολών και Τμημάτων του ΕΚΠΑ.
- Επισημαίνεται ότι η υλοποίηση πολλών εκ των αλλαγών που επιφέρει το σχέδιο νόμου απαιτεί σημαντική αύξηση της χρηματοδότησης, αλλά και πρόσθετους ανθρώπινους πόρους σε εκπαιδευτικό, ερευνητικό και διοικητικό προσωπικό, που τα Πανεπιστήμια δεν διαθέτουν αυτή τη στιγμή. Προς τούτο, και για την επιβίωση του Πανεπιστημίου ως προς το διδακτικό και ερευνητικό του έργο, απαιτείται η επαναφορά του 1/1, σύμφωνα με την οποία οι θέσεις των αφυπηρετησάντων μελών ΔΕΠ επαναπροκηρύσσονται με τις ανάλογες πιστώσεις. Επιπλέον, πρέπει να δρομολογηθεί η προκήρυξη σημαντικού αριθμού θέσεων διοικητικού προσωπικού με εξειδικευμένα προσόντα. Ως ενδιάμεση βραχυπρόθεσμη λύση- θα μπορούσε να συνδράμει μερικώς στην αντιμετώπιση του προβλήματος η άμεση προκήρυξη σχετικών έργων ΕΣΠΑ, καθώς και η αύξηση του τακτικού προϋπολογισμού από το επόμενο έτος.
Με βάση όλα τα ανωτέρω, η Σύγκλητος θεωρεί ότι το νομοσχέδιο συγκεντρώνει αρκετά θετικά σημεία που μπορούν να συμβάλλουν στη λειτουργία των Ελληνικών Πανεπιστημίων, αλλά χρειάζεται αναθεώρηση, τουλάχιστον ως προς τα σημεία που επισημαίνονται.