Από το μακρινό 1983, όταν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά η Θεωρία της Πολλαπλής Νοημοσύνης από τον Αμερικανό ψυχολόγο Gadner ο στόχος ήταν ο ίδιος. Κάθε άτομο έχει ένα διαφορετικό στυλ μάθησης και διαφορετικά είδη νοημοσύνης που χρησιμοποιεί στην καθημερινότητά του
Στη σημερινή εποχή οι εκπαιδευτικοί έχουν στη διάθεση τους πολλά δεδομένα σύγχρονων επιστημών σχετικά με το πως μπορούν να διδάξουν βασιζόμενοι στη γνώση που έχουν για τον εγκέφαλο. Πλέον είναι καθολικά αποδεκτό πως οτιδήποτε παράγει ανθρώπινη σκέψη αποτελεί προϊόν του εγκεφαλικού ιστού, γιαυτό και δημιουργούνται συνεχώς γέφυρες των νευροεπιστημών με όλες τις θετικές, τις θεωρητικές και τις κοινωνικές επιστήμες σε κάθε πνευματική αναζήτηση.
Η βαθιά λοιπόν κατανόηση της γέννησης των σκέψεων, των συναισθημάτων και των πράξεων μας, απαιτεί τη διαλεύκανση των μηχανισμών λειτουργίας του εγκεφάλου και βοηθά στο χαρακτηρισμό των πεδίων της μάθησης και της ανάπτυξης.
Από το μακρινό 1983, όταν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά η Θεωρία της Πολλαπλής Νοημοσύνης από τον Αμερικανό ψυχολόγο Gadner ο στόχος ήταν ο ίδιος. Κάθε άτομο έχει ένα διαφορετικό στυλ μάθησης και διαφορετικά είδη νοημοσύνης που χρησιμοποιεί στην καθημερινότητά του.
Ο Gadner πρότεινε τον διαχωρισμό της παραδοσιακής αντίληψης της νοημοσύνης σε ξεχωριστά πεδία, όπως:
• τη γλωσσική νοημοσύνη που έχει να κάνει με τη γνώση της γραπτής και προφορικής γλώσσας και χαρακτηρίζεται από την ικανότητα χρήσης της ως μέσο ανάκλησης πληροφοριών, πειθούς και επικοινωνίας.Οι μαθητές που αγαπούν το διάβασμα και που έχουν κλίση στις ξένες γλώσσες έχουν ανεπτυγμένη αυτήν τη νοημοσύνη.
• τη λογική και νοημοσύνη που χαρακτηρίζεται από την ικανότητα συνθετικής, αναλυτικής σκέψης και κατανόησης σχέσεων. Οι μαθητές που έχουν μεγάλη ευκολία στα μαθηματικά και μπορούν να επεξεργαστούν νοερά μαθηματικούς υπολογισμούς με πολύ μεγάλη ταχύτητα έχουν αναπτυγμένη αυτήν τη νοημοσύνη.
• τη σωματική και κιναισθητική νοημοσύνη που είναι η ικανότητα αξιοποίησης των νοητικών λειτουργιών, με σκοπό το συντονισμό και τον έλεγχο των εκούσιων κινήσεων του σώματος.Οι μαθητές που έχουν αναπτύξει ιδιαίτερα αυτή την νοημοσύνη, διαθέτουν ισορροπία, ευελιξία, χάρη και ακρίβεια στις κινήσεις τους, γνωρίζουν καλά τις δυνατότητες τους σώματός τους, και κατέχουν μιμητικές ικανότητες.
• την οπτική και χωρική νοημοσύνη που χαρακτηρίζεται από την δυνατότητα ακριβούς αντίληψης του περιβάλλοντος, καθώς και από την ικανότητα νοερής τροποποίησης οπτικών και χωρικών πληροφοριών. Οι μαθητές που έχουν ανεπτυγμένη αυτήν τη νοημοσύνη τείνουν να σκέφτονται με εικόνες, έχουν πολύ καλή αίσθηση προσανατολισμού και μπορούν εύκολα να αναπαραστήσουν γραφικά οπτικές πληροφορίες.
(Ο Gardner υποστήριζε ότι τα τυφλά άτομα έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη χωρική νοημοσύνη η οποία τους επιτρέπει να κινηθούν ακίνδυνα μέσα στο περιβάλλον).
• τη μουσική νοημοσύνη που χαρακτηρίζεται από την ικανότητα αναγνώρισης μουσικών τόνων, ρυθμών, μοτίβων και από την ευελιξία χρησιμοποίησης των παραπάνω με σκοπό την σύνθεση ή την εκτέλεση μουσικής.Οι μαθητές που διαθέτουν ανεπτυγμένη αυτήν τη νοημοσύνη, επιδεικνύουν ευαισθησία στα ηχητικά ερεθίσματα, βαθιά κατανόηση της δομής της μουσικής και μπορούν εύκολα να αναπαράγουν μελωδίες.
• τη διαπροσωπική νοημοσύνη που είναι η ικανότητα αντίληψης των συναισθημάτων, των κινήτρων, των διαθέσεων, καθώς και των προθέσεων των άλλων. Οι μαθητές που έχουν ανεπτυγμένη αυτήν τη νοημοσύνη επιδεικνύουν αποτελεσματική επικοινωνία και ενσυναίσθηση (ικανότητα να συμπάσχουν, να μπαίνουν στη θέση των άλλων και να κατανοούν τους γύρω τους), ενώ λειτουργούν καλύτερα μέσα από ομαδικές διαδικασίες.
Ο Gardner δεν απέκλεισε ποτέ την ύπαρξη κι άλλων ειδών νοημοσύνης, ενώ πρόσφατα πρότεινε δύο ακόμα υποψήφια είδη:
• τη νατουραλιστική νοημοσύνη που είναι η ικανότητα αναγνώρισης και ταξινόμησης της χλωρίδας και της πανίδας, καθώς και η ικανότητα εκτίμησης του αντίκτυπου της φύσης στον άνθρωπο και το αντίστροφο.
• την υπαρξιακή νοημοσύνη που την προσδιόρισε ως το ενδιαφέρον για βασικά θέματα και θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με τη ζωή.
Η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης προτείνει με άλλα λόγια ένα βαθύ ανασχηματισμό του εκπαιδευτικού συστήματος που θα επηρεάζει το πρόγραμμα μαθημάτων, τις μεθόδους διδασκαλίας, καθώς και τις μεθόδους αξιολόγησης των μαθητών.
Είναι πολύ σημαντικό εκπαιδευτικοί και γονείς να εκθέτουμε τα παιδιά και σε άλλους τομείς, εκτός των ακαδημαϊκών, αφού οι εκπληκτικές ικανότητες του εγκεφάλου δεν μπορούν να μετρηθούν με ένα μόνο τρόπο.
Οι ψυχολόγοι χρησιμοποιούν επίσης:
• τον δείκτη νοημοσύνης IQ που είναι το μέτρο του επιπέδου της κατανόησης ενός ατόμου για να λύσει μαθηματικά προβλήματα, να απομνημονεύσει πράγματα και να ανακαλέσει ότι έχει μάθει και γνωρίσει.
• τον δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης EQ που είναι το μέτρο της ικανότητάς του ατόμου να διατηρεί καλές σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους, να ελέγχει το χρόνο, να είναι υπεύθυνο, να σέβεται τα όρια και να είναι γνήσιο και προσεκτικό.
• τον δείκτη κοινωνικής νοημοσύνης SQ που είναι το μέτρο της ικανότητα του ατόμου να δημιουργεί ένα δίκτυο φίλων και να το διατηρεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Παλαιότερα το IQ θεωρούνταν ως ο καθοριστικός παράγοντας της επιτυχίας και τα άτομα με υψηλό δείκτη IQ υποτίθεται ότι προορίζονταν για μια επιτυχημένη ζωή.
Σήμερα οι επιστήμονες έχουν συνειδητοποιήσει πως όχι μόνο η υψηλή νοημοσύνη δεν είναι εγγύηση για την επιτυχία στη ζωή, αλλά μάλλον αποτελεί και μια πολύ στενή έννοια για να καλύψει πλήρως το φάσμα των ανθρώπινων ικανοτήτων και γνώσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Feynman, ο μεγαλύτερος και πιο χαρισματικός φυσικός από την εποχή του Einstein είχε ένα μέσο IQ 135.
Τον τελευταίο καιρό θεωρείται πολύ σημαντικός και ένας ακόμα δείκτης:
• ο δείκτης αντιξοότητας AQ που είναι ένα μέτρο της ικανότητας του ατόμου να αντιμετωπίζει τις δύσκολες καταστάσεις στη ζωή και να βγει από αυτές χωρίς να χάσει την λογική του. Ορίζει την ικανότητα ανοχής της αποτυχίας, της μάθησης από την αρχή, της επίδειξης ευελιξίας και περιέργειας, της καθυστέρησης της προσωπικής ικανοποίησης, της ανθεκτικότητας και της αύξησης των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων.
Είναι γεγονός πως η ζωή ενός ανθρώπου μετριέται κυρίως από τις αποτυχίες του και όχι από τις επιτυχίες του, καθώς όσο ωριμάζει τόσο πιο δύσκολα είναι τα προβλήματα που προσπαθεί να λύσει και κατά συνέπεια τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα αποτυχίας. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που πολλές μεγάλες εταιρείες στο εξωτερικό ζητάνε ολοένα και περισσότερο το βιογραφικό αποτυχιών των υποψηφίων υπαλλήλων τους.
Ένα σύγχρονο ερώτημα που μπορεί να τεθεί με βάση όλα τα παραπάνω είναι το εξής:
“Πώς μπορεί να επιτευχθεί σήμερα η γνώση όταν επιβάλλεται η ευκολία του διαδικτύου; Μήπως η γνώση έχει γίνει προνόμιο μιας ελίτ που τελικά καταφέρνει να εντρυφήσει στο βιβλίο και την επίπονη μελέτη;
Με απάντηση στο ερώτημα αυτό έχει δώσει ο σπουδαίος διανοούμενος και κορυφαίος μαθηματικός Αθανάσιος Φωκάς, κάτοχος της έδρας γραμμικών μαθηματικών στο πανεπιστήμιο του Cambridge, ιατρός και αεροναυπηγός, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και άλλα πολλά.
“Ο εγκέφαλος ενστικτωδώς αναζητά ηδονή. Η καλλιέργεια οδηγεί σε ποιοτικές μορφές ηδονής και τελικά στην ευδαιμονία, δηλαδή στην πνευματική ανάταση και προσωπική ολοκλήρωση που πραγματώνεται με την επιδίωξη της γνώσης και της ομορφιάς, καθώς και την κατάκτηση υψηλών στόχων. Σήμερα ο εγκέφαλος αρχίζει να προσαρμόζεται σε έναν τελείως διαφορετικό τρόπο ηδονής.
Στο διαδίκτυο βλέπεις μια ωραία εικόνα, σε ευχαριστεί και έτσι παίρνεις ένα quantum ντοπαμίνης. Γρήγορα πατάς ένα πλήκτρο και μεταβαίνεις σε μια άλλη εικόνα. Ο εγκέφαλος μαθαίνει να επιζητά τη γρήγορη απόλαυση και έτσι χάνεται η πειθαρχία που απαιτείται για να ολοκληρώσεις, για παράδειγμα, το διάβασμα ενός βιβλίου. Αυτό τελικά θα δημιουργήσει πρόβλημα. Στη ζωή δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις.
Η βαθιά γνώση και η κάθε μορφή καινοτόμου δημιουργίας απαιτεί μέγιστη επένδυση, η οποία βέβαια θα ανταμειφθεί με μέγιστη ευδαιμονία.”
Όλοι οι άνθρωποι από τη φύση τους επιθυμούν τη γνώση, είπε ο Αριστοτέλης και το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να δούμε την αυθεντική ανθρώπινη διάσταση του άλλου και όχι την κατασκευή ενός ψηφιακού όντος, αποδίδοντας ίση βαρύτητα σε όλα τα είδη νοημοσύνης που θα μετατρέψουν τα παιδιά σε πολύπλευρα άτομα με μεγάλες ικανότητες για τη ζωή.
Π
που μοριοδοτεί και στους δύο πίνακες
Από το μακρινό 1983, όταν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά η Θεωρία της Πολλαπλής Νοημοσύνης από τον Αμερικανό ψυχολόγο Gadner ο στόχος ήταν ο ίδιος. Κάθε άτομο έχει ένα διαφορετικό στυλ μάθησης και διαφορετικά είδη νοημοσύνης που χρησιμοποιεί στην καθημερινότητά του
Στη σημερινή εποχή οι εκπαιδευτικοί έχουν στη διάθεση τους πολλά δεδομένα σύγχρονων επιστημών σχετικά με το πως μπορούν να διδάξουν βασιζόμενοι στη γνώση που έχουν για τον εγκέφαλο. Πλέον είναι καθολικά αποδεκτό πως οτιδήποτε παράγει ανθρώπινη σκέψη αποτελεί προϊόν του εγκεφαλικού ιστού, γιαυτό και δημιουργούνται συνεχώς γέφυρες των νευροεπιστημών με όλες τις θετικές, τις θεωρητικές και τις κοινωνικές επιστήμες σε κάθε πνευματική αναζήτηση.
Η βαθιά λοιπόν κατανόηση της γέννησης των σκέψεων, των συναισθημάτων και των πράξεων μας, απαιτεί τη διαλεύκανση των μηχανισμών λειτουργίας του εγκεφάλου και βοηθά στο χαρακτηρισμό των πεδίων της μάθησης και της ανάπτυξης.
Από το μακρινό 1983, όταν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά η Θεωρία της Πολλαπλής Νοημοσύνης από τον Αμερικανό ψυχολόγο Gadner ο στόχος ήταν ο ίδιος. Κάθε άτομο έχει ένα διαφορετικό στυλ μάθησης και διαφορετικά είδη νοημοσύνης που χρησιμοποιεί στην καθημερινότητά του.
Ο Gadner πρότεινε τον διαχωρισμό της παραδοσιακής αντίληψης της νοημοσύνης σε ξεχωριστά πεδία, όπως:
• τη γλωσσική νοημοσύνη που έχει να κάνει με τη γνώση της γραπτής και προφορικής γλώσσας και χαρακτηρίζεται από την ικανότητα χρήσης της ως μέσο ανάκλησης πληροφοριών, πειθούς και επικοινωνίας.Οι μαθητές που αγαπούν το διάβασμα και που έχουν κλίση στις ξένες γλώσσες έχουν ανεπτυγμένη αυτήν τη νοημοσύνη.
• τη λογική και νοημοσύνη που χαρακτηρίζεται από την ικανότητα συνθετικής, αναλυτικής σκέψης και κατανόησης σχέσεων. Οι μαθητές που έχουν μεγάλη ευκολία στα μαθηματικά και μπορούν να επεξεργαστούν νοερά μαθηματικούς υπολογισμούς με πολύ μεγάλη ταχύτητα έχουν αναπτυγμένη αυτήν τη νοημοσύνη.
• τη σωματική και κιναισθητική νοημοσύνη που είναι η ικανότητα αξιοποίησης των νοητικών λειτουργιών, με σκοπό το συντονισμό και τον έλεγχο των εκούσιων κινήσεων του σώματος.Οι μαθητές που έχουν αναπτύξει ιδιαίτερα αυτή την νοημοσύνη, διαθέτουν ισορροπία, ευελιξία, χάρη και ακρίβεια στις κινήσεις τους, γνωρίζουν καλά τις δυνατότητες τους σώματός τους, και κατέχουν μιμητικές ικανότητες.
• την οπτική και χωρική νοημοσύνη που χαρακτηρίζεται από την δυνατότητα ακριβούς αντίληψης του περιβάλλοντος, καθώς και από την ικανότητα νοερής τροποποίησης οπτικών και χωρικών πληροφοριών. Οι μαθητές που έχουν ανεπτυγμένη αυτήν τη νοημοσύνη τείνουν να σκέφτονται με εικόνες, έχουν πολύ καλή αίσθηση προσανατολισμού και μπορούν εύκολα να αναπαραστήσουν γραφικά οπτικές πληροφορίες.
(Ο Gardner υποστήριζε ότι τα τυφλά άτομα έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη χωρική νοημοσύνη η οποία τους επιτρέπει να κινηθούν ακίνδυνα μέσα στο περιβάλλον).
• τη μουσική νοημοσύνη που χαρακτηρίζεται από την ικανότητα αναγνώρισης μουσικών τόνων, ρυθμών, μοτίβων και από την ευελιξία χρησιμοποίησης των παραπάνω με σκοπό την σύνθεση ή την εκτέλεση μουσικής.Οι μαθητές που διαθέτουν ανεπτυγμένη αυτήν τη νοημοσύνη, επιδεικνύουν ευαισθησία στα ηχητικά ερεθίσματα, βαθιά κατανόηση της δομής της μουσικής και μπορούν εύκολα να αναπαράγουν μελωδίες.
• τη διαπροσωπική νοημοσύνη που είναι η ικανότητα αντίληψης των συναισθημάτων, των κινήτρων, των διαθέσεων, καθώς και των προθέσεων των άλλων. Οι μαθητές που έχουν ανεπτυγμένη αυτήν τη νοημοσύνη επιδεικνύουν αποτελεσματική επικοινωνία και ενσυναίσθηση (ικανότητα να συμπάσχουν, να μπαίνουν στη θέση των άλλων και να κατανοούν τους γύρω τους), ενώ λειτουργούν καλύτερα μέσα από ομαδικές διαδικασίες.
Ο Gardner δεν απέκλεισε ποτέ την ύπαρξη κι άλλων ειδών νοημοσύνης, ενώ πρόσφατα πρότεινε δύο ακόμα υποψήφια είδη:
• τη νατουραλιστική νοημοσύνη που είναι η ικανότητα αναγνώρισης και ταξινόμησης της χλωρίδας και της πανίδας, καθώς και η ικανότητα εκτίμησης του αντίκτυπου της φύσης στον άνθρωπο και το αντίστροφο.
• την υπαρξιακή νοημοσύνη που την προσδιόρισε ως το ενδιαφέρον για βασικά θέματα και θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με τη ζωή.
Η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης προτείνει με άλλα λόγια ένα βαθύ ανασχηματισμό του εκπαιδευτικού συστήματος που θα επηρεάζει το πρόγραμμα μαθημάτων, τις μεθόδους διδασκαλίας, καθώς και τις μεθόδους αξιολόγησης των μαθητών.
Είναι πολύ σημαντικό εκπαιδευτικοί και γονείς να εκθέτουμε τα παιδιά και σε άλλους τομείς, εκτός των ακαδημαϊκών, αφού οι εκπληκτικές ικανότητες του εγκεφάλου δεν μπορούν να μετρηθούν με ένα μόνο τρόπο.
Οι ψυχολόγοι χρησιμοποιούν επίσης:
• τον δείκτη νοημοσύνης IQ που είναι το μέτρο του επιπέδου της κατανόησης ενός ατόμου για να λύσει μαθηματικά προβλήματα, να απομνημονεύσει πράγματα και να ανακαλέσει ότι έχει μάθει και γνωρίσει.
• τον δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης EQ που είναι το μέτρο της ικανότητάς του ατόμου να διατηρεί καλές σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους, να ελέγχει το χρόνο, να είναι υπεύθυνο, να σέβεται τα όρια και να είναι γνήσιο και προσεκτικό.
• τον δείκτη κοινωνικής νοημοσύνης SQ που είναι το μέτρο της ικανότητα του ατόμου να δημιουργεί ένα δίκτυο φίλων και να το διατηρεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Παλαιότερα το IQ θεωρούνταν ως ο καθοριστικός παράγοντας της επιτυχίας και τα άτομα με υψηλό δείκτη IQ υποτίθεται ότι προορίζονταν για μια επιτυχημένη ζωή.
Σήμερα οι επιστήμονες έχουν συνειδητοποιήσει πως όχι μόνο η υψηλή νοημοσύνη δεν είναι εγγύηση για την επιτυχία στη ζωή, αλλά μάλλον αποτελεί και μια πολύ στενή έννοια για να καλύψει πλήρως το φάσμα των ανθρώπινων ικανοτήτων και γνώσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Feynman, ο μεγαλύτερος και πιο χαρισματικός φυσικός από την εποχή του Einstein είχε ένα μέσο IQ 135.
Τον τελευταίο καιρό θεωρείται πολύ σημαντικός και ένας ακόμα δείκτης:
• ο δείκτης αντιξοότητας AQ που είναι ένα μέτρο της ικανότητας του ατόμου να αντιμετωπίζει τις δύσκολες καταστάσεις στη ζωή και να βγει από αυτές χωρίς να χάσει την λογική του. Ορίζει την ικανότητα ανοχής της αποτυχίας, της μάθησης από την αρχή, της επίδειξης ευελιξίας και περιέργειας, της καθυστέρησης της προσωπικής ικανοποίησης, της ανθεκτικότητας και της αύξησης των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων.
Είναι γεγονός πως η ζωή ενός ανθρώπου μετριέται κυρίως από τις αποτυχίες του και όχι από τις επιτυχίες του, καθώς όσο ωριμάζει τόσο πιο δύσκολα είναι τα προβλήματα που προσπαθεί να λύσει και κατά συνέπεια τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα αποτυχίας. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που πολλές μεγάλες εταιρείες στο εξωτερικό ζητάνε ολοένα και περισσότερο το βιογραφικό αποτυχιών των υποψηφίων υπαλλήλων τους.
Ένα σύγχρονο ερώτημα που μπορεί να τεθεί με βάση όλα τα παραπάνω είναι το εξής:
“Πώς μπορεί να επιτευχθεί σήμερα η γνώση όταν επιβάλλεται η ευκολία του διαδικτύου; Μήπως η γνώση έχει γίνει προνόμιο μιας ελίτ που τελικά καταφέρνει να εντρυφήσει στο βιβλίο και την επίπονη μελέτη;
Με απάντηση στο ερώτημα αυτό έχει δώσει ο σπουδαίος διανοούμενος και κορυφαίος μαθηματικός Αθανάσιος Φωκάς, κάτοχος της έδρας γραμμικών μαθηματικών στο πανεπιστήμιο του Cambridge, ιατρός και αεροναυπηγός, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και άλλα πολλά.
“Ο εγκέφαλος ενστικτωδώς αναζητά ηδονή. Η καλλιέργεια οδηγεί σε ποιοτικές μορφές ηδονής και τελικά στην ευδαιμονία, δηλαδή στην πνευματική ανάταση και προσωπική ολοκλήρωση που πραγματώνεται με την επιδίωξη της γνώσης και της ομορφιάς, καθώς και την κατάκτηση υψηλών στόχων. Σήμερα ο εγκέφαλος αρχίζει να προσαρμόζεται σε έναν τελείως διαφορετικό τρόπο ηδονής.
Στο διαδίκτυο βλέπεις μια ωραία εικόνα, σε ευχαριστεί και έτσι παίρνεις ένα quantum ντοπαμίνης. Γρήγορα πατάς ένα πλήκτρο και μεταβαίνεις σε μια άλλη εικόνα. Ο εγκέφαλος μαθαίνει να επιζητά τη γρήγορη απόλαυση και έτσι χάνεται η πειθαρχία που απαιτείται για να ολοκληρώσεις, για παράδειγμα, το διάβασμα ενός βιβλίου. Αυτό τελικά θα δημιουργήσει πρόβλημα. Στη ζωή δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις.
Η βαθιά γνώση και η κάθε μορφή καινοτόμου δημιουργίας απαιτεί μέγιστη επένδυση, η οποία βέβαια θα ανταμειφθεί με μέγιστη ευδαιμονία.”
Όλοι οι άνθρωποι από τη φύση τους επιθυμούν τη γνώση, είπε ο Αριστοτέλης και το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να δούμε την αυθεντική ανθρώπινη διάσταση του άλλου και όχι την κατασκευή ενός ψηφιακού όντος, αποδίδοντας ίση βαρύτητα σε όλα τα είδη νοημοσύνης που θα μετατρέψουν τα παιδιά σε πολύπλευρα άτομα με μεγάλες ικανότητες για τη ζωή.
Π
που μοριοδοτεί και στους δύο πίνακες
