Τα νέα αναλυτικά προγράμματα στη Φυσική θα αποτύχουν εάν δεν αλλάξουν και οι ώρες διδασκαλίας
Oι ολοκληρώθηκαν χωρίς απρόοπτα, με το επίπεδο των θεμάτων για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια να μην προκαλούν έντονα σχόλια και ατέρμονες συζητήσεις. Σχεδόν όλες οι επιστημονικές ενώσεις εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τα διαγωνιζόμενα θέματα και μετέφεραν ένα κλίμα ανάλογο και από τους υποψηφίους. Ως εκ τούτων, έρχεται και η ώρα της αποτίμησης.
Αναμένοντας τα επίσημα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις , ένα από τα ερωτήματα που μας απασχολούν είναι εάν οι επιθυμίες των επιστημονικών ενώσεων ανταποκρίνονται στη σχολική πραγματικότητα. Πολύ φοβούμαστε ότι η απόσταση είναι αρκετά μεγάλη μεταξύ των δύο και πιστεύουμε πως θα αποδειχθεί με την ανακοίνωση των στατιστικών.
Το γιατί απαντάται με πολλά επιχειρήματα. Ας αναφερθούμε εν συντομία στο μάθημα της Φυσικής, που άπτεται των δικών μας ανησυχιών και ενδιαφερόντων. Οι υποψήφιοι είχαν τρία βασικά μειονεκτήματα:
- Προσήλθαν στον πανελλήνιο διαγωνισμό με σχεδόν μηδενική εμπειρία στις εξετάσεις.
- Βίωσαν μια μακρά περίοδο αποχής από τις σχολικές αίθουσες λόγω πανδημίας.
- Διδάχθηκαν στις μικρότερες τάξεις και ιδίως στην Α’ Λυκείου εκτενή ύλη, ιδιαίτερα καθοριστική για την μετέπειτα πορεία τους, απαιτητική σε πολλά σημεία της, με σημαντική ασκησιολογία σε στενά χρονικά περιθώρια.
Δεν είναι μόνον το επίπεδο των θεμάτων ή η διδακτέα ύλη που δημιουργεί την αποτυχία . Μεταξύ άλλων οι μαθητές και οι μαθήτριες βιώνουν μια σοκαριστική αλλαγή επιπέδου στις απαιτήσεις και τη δυσκολία του μαθήματος κατά τη μετάβαση από το Γυμνάσιο στο Λύκειο. Και αυτή η δυσερμήνευτη διαφορά επιπέδων προκαλεί τις πρώτες και από τις σημαντικότερες δυσκολίες, καθώς διδάσκονται μόλις δύο ώρες εβδομαδιαία (ο μέσο όρος διδασκαλίας της Φυσικής είναι μικρότερος, για πολλούς λόγους), με συνέπεια ασθμαίνοντας να ολοκληρώνεται η διδακτέα ύλη. Οι έννοιες που ζητούνται να αφομοιωθούν από τους μαθητές/τριες είναι πολλές για δίωρο μάθημα.
Μετά το πρώτο σοκ, καλούνται να λύσουν ασκήσεις, συνήθως άνισου επιπέδου μεταξύ των απαιτήσεων του σχολικού εγχειριδίου και των απαιτήσεων που τίθενται από το σύστημα (εδώ η Τράπεζα Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας έδωσε ρεσιτάλ φέτος…). Εδώ παρουσιάζονται δύο προβλήματα:
α) το μαθηματικό υπόβαθρο των μαθητών δεν συμβαδίζει με τις απαιτήσεις του μαθήματος, και β) η γλωσσική επάρκεια και η κατανόηση των κειμένων δεν ανταποκρίνονται στις αναμενόμενες δυνατότητες ενός μαθητή Α’ Λυκείου.
Εάν δεν μπορείς να κατανοήσεις το κείμενο που διαβάζεις, πως μπορείς να προβείς στις αναγκαίες ενέργειες ανάλυσης και σύνθεσης, για να επιλύσεις ένα πρόβλημα;
Η απουσία εργαστηριακής προσέγγισης του μαθήματος προκαλεί επιπρόσθετα προβλήματα. Οι μαθητές διδάσκονται τεχνικές επίλυσης, χωρίς να κατανοούν στην πράξη τι είναι αυτό που μαθαίνουν. Και είναι κατ’ εξοχήν πειραματική επιστήμη. Και εάν το πείραμα δεν σε επιβεβαιώνει, τότε δεν είναι σωστό αυτό που λες, όπως διακήρυσσε ο μέγιστος δάσκαλος της Φυσικής R. Feynman.
Τα παιδιά καλούνται να διαχειριστούν πληθώρα προβλημάτων, χωρίς να διατίθεται ο ανάλογος χρόνος για την ορθή διαχείρισή τους. Οι εκπαιδευτικοί απλώς «τρέχουμε να βγάλουμε» την ύλη. Ποτέ δεν μας ρώτησαν οι αρμόδιοι εάν και σε τι βαθμό έχουν κατανοήσει τα παιδιά τη διδακτέα ύλη. Η μόνη ερώτηση, κατά το τέλος της χρονιάς είναι εάν έχει περατωθεί η ύλη (εννοείται ότι ο μόνος που ευθύνεται είναι ο εκπαιδευτικός…), ειδάλλως να μας δοθούν υπερωριακές ώρες, μειώνοντας άλλα μαθήματα από το ωρολόγιο πρόγραμμα. Είναι λύση αυτή;
Όταν με το καλό φτάνουν στην Γ’ Λυκείου οι απαιτήσεις του μαθήματος αυξάνονται κατακόρυφα. Με ποιο σκεπτικό προσδοκούμε να επιτύχουν οι μαθητές/τριες ικανοποιητικές επιδόσεις, όταν:
Α. Το μάθημα στη βάση του, στην Α’ Λυκείου, διδάσκεται δυο ώρες. Παλαιότερα ήταν τρεις ώρες. Θα μάθουμε ποτέ με ποιο/οια κριτήρια αφαιρέθηκε η τρίτη ώρα; Παρά τις οχλήσεις ποτέ δεν έγινε γνωστό το σκεπτικό της κίνησης αυτής. Μάλλον έγιναν συμψηφισμοί πιέσεων…
Β. Προσανατολισμού της Β’ Λυκείου διδάσκεται, πλέον, δύο ώρες εβδομαδιαία, αν και έως πρόσφατα διδασκόταν τρεις ώρες. Η απόφαση πάρθηκε εν μία νυκτί και ουδέποτε μάθημα με ποια κριτήρια λήφθηκε. Το τραγικό είναι ότι η διδακτέα ύλη δεν μειώθηκε ανάλογα, ενώ φέτος αυξήθηκε ποιοτικά και ποσοτικά σε επίπεδα που ανάγκασαν σχεδόν όλα τα σχολεία να αιτηθούν υπερωριακή απασχόληση, ώστε να ικανοποιηθεί η αυστηρή απαίτηση του Υπουργείου Παιδείας να ολοκληρωθεί η διδακτέα ύλη, για να μην υπάρξουν ζητήματα με την Τράπεζα Θεμάτων. Περιττό να συζητήσουμε το τραγελαφικό του θέματος.
Γ. Δεν υπάρχει σαφές διαγωνιστικό και εξεταστικό πλαίσιο. Παρωχημένες εκφράσεις του τύπου «θέματα βατά», «εύκολα», «δύσκολα», «καθοριστικά για την εισαγωγή»και λοιπά γραφικά, πρέπει να καταργηθούν. Οι εισαγωγικοί διαγωνισμοί πρέπει να είναι με σαφήνεια οριοθετημένοι και να μην αναλώνονται οι υποψήφιοι στην αναζήτηση του εξεζητημένου και την ανούσια μελέτη της περιπτωσιολογίας. Επίσης, οφείλουμε να καταργήσουμε την άνευ ουσίας απαίτηση για «πρωτότυπα θέματα». Στην εποχή του διαδικτύου, όπου η πληροφορία προσφέρεται σε υπερβολή, τι σημαίνει «πρωτότυπα θέματα»; Χρειάζεται κι εδώ μια διευκρίνηση, τουλάχιστον.
Πρόσφατα ανακοινώθηκαν τα νέα αναλυτικά προγράμματα. Εάν το Υπουργείο Παιδείας δεν προβεί άμεσα σε διορθωτικές κινήσεις, εκκινώντας από την αύξηση των ωρών στη Φυσική της Α’ Γυμνασίου κατά μία ώρα, ώστε οι μαθητές να εμπεδώνουν την έννοια και την αξία της πειραματικής διαδικασίας, και την επαναφορά της τρίτης ώρας τόσο στην Α’ Λυκείου όσο και στην Β’ Λυκείου Προσανατολισμού, ώστε διδάσκοντες και διδασκόμενοι να μη λειτουργούν διεκπεραιωτικά, οι αλλαγές που ετοιμάζονται απλώς θα επιτείνουν τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα. Τα νέα προγράμματα είναι απαιτητικά τόσο σε χρόνο όσο και έκταση. Εκτός και εάν το ζητούμενό μας είναι το πόσο πιο δύσκολη θα κάνουμε τη ζωή των παιδιών μας. Αλλά, θα πρέπει να το γνωρίζουμε κι αυτό!
Η Ομάδα Έρευνας Τεκμηρίωσης Διδασκαλίας της Φυσικής
Δρακόπουλος Γρηγόρης
Εμμανουηλίδης Αριστείδης
Πετρόπουλος Μιχάλης
