Τα θέματα βιοηθικής και μάλιστα ως ξεχωριστό μάθημα στα σχολεία, εξετάζονται σε παγκόσμια κλίμακα, δεν γίνεται όμως το ίδιο και στην Ελλάδα
και οι ευχές για καλή χρονιά είναι ηχηρές μέσα κι έξω από τη σχολική κοινότητα. Η περίοδος της καραντίνας άλλαξε πολλά στην κοινωνία μας κι επηρέασε το μορφωτικό και παιδαγωγικό έργο. Οι γονείς πήραν ενεργό μέρος , ιδιαίτερα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Έγιναν γνώστες της μαθησιακής διαδικασίας κι αρέσκονται στο να ασκούν κριτική και να έχουν άποψη για τα πάντα, είναι δεν είναι γνώστες του αντικειμένου. Μετά την πανδημία οι μανάδες οργανώθηκαν διαδικτυακά κι επικοινωνούν για να κάνουν τα παράπονά τους (ορισμένες φορές με άσχημο τρόπο) στο δάσκαλο και στους προϊσταμένους τους για το μέγεθος της ύλης που φορτώθηκαν τα παιδιά να μάθουν αλλά και για τα πιο ασήμαντα συμβάντα που διαδραματίστηκαν στη διάρκεια της διδασκαλίας ή των διαλειμμάτων. Πολλές φορές πριν ακόμη φτάσει ο μαθητής στο σπίτι του οι μανάδες έχουν πληροφορηθεί τα γεγονότα, είναι οι λεγόμενες μανάδες των viber. Έτσι το έργο των εκπαιδευτικών είναι ασύγκριτα δυσκολότερο από την προ της πανδημίας εποχή και ίσως δεν είναι και το καλύτερο με την απειλή να κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους, οι δε μαθητές αισθάνονται ασφυξία από τη στενή παρακολούθηση.
Το ζητούμενο στη σχολική τάξη είναι να γίνει κτήμα η, αλλά κυρίως να ενεργοποιηθεί η κριτική σκέψη των παιδιών με την άσκηση της περίσκεψης και της επιχειρηματολογίας. Ακούμε από μικρά παιδιά να λένε: «όχι αυτό δεν είναι δίκαιο, είναι άδικο γιατί, γιατί…». Ζητούν εξηγήσεις, έχουν άποψη ανεξάρτητα αν είναι σωστή ή λανθασμένη και ποιος μπορεί να αποφανθεί αν δεν επιχειρηματολογήσει κι αν δεν σεβαστεί την αντίθετη άποψη για το καλό και το κακό, το δίκαιο και το άδικο το ηθικό ή το ανήθικο;
Ήδη μπήκαμε στα χωράφια μιας καινούργιας «επιστήμης», ενός νέου μαθήματος που καλείται «», για να υπηρετήσει τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, την αυτονομία, το σεβασμό της ιδιαιτερότητας του άλλου, την ευεργεσία, την αποφυγή του πόνου, τη διάσωση του ανθρώπινου προσώπου. Είναι ανάγκη να γνωρίζουν οι μαθητές τα δικαιώματα των ζώων ή τις ιατρικές θεραπείες που προκύπτουν μέσα από τα πειράματα. Τα ηθικά ζητήματα, πολύ επίκαιρα στις μέρες μας, όπως η άμβλωση, η θανατική ποινή, η αυτοκτονία, η ευθανασία, η αυτοθυσία αλλά και η μνήμη του θανάτου, βρίσκονται στον κατάλογο των θεμάτων.
Στις σύγχρονες μαθητικές τάξεις το πεδίο είναι πολυπολιτισμικό αλλά και ο τρόπος με τον οποίο ήρθαν τα παιδιά στη ζωή ποικίλει αφού οι γενετικές μέθοδοι έχουν εμπλουτιστεί με νέους τρόπους, τους οποίους τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν. Εκτός από το αναπαραγωγικό σύστημα που γνωρίζαμε οι προηγούμενες γενιές και το οποίο διδάσκεται στο πλαίσιο του μαθήματος της Βιολογίας είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση, η εγκυμοσύνη από τράπεζα σπέρματος ή από κυοφορία γονιμοποιημένου ωαρίου σε άλλη μήτρα από εκείνη της μαμάς. Τα παιδιά λοιπόν που προήλθαν από εξωσωματική θα πρέπει να γνωρίζουν ότι αν δεν υπήρχε αυτή η μέθοδος δεν θα βρισκόντουσαν στη ζωή, το ίδιο θα συνέβαινε και αν οι γονείς είχαν εφαρμόσει ως μέθοδο αντισύλληψης την άμβλωση.
Ορισμένοι δάσκαλοι (συμπεριλαμβάνονται και οι καθηγητές) δίδαξαν προγράμματα στα σχολεία τους με πρωτοποριακές μεθόδους. Τα παιδιά το βρήκαν πολύ ενδιαφέρον γιατί μπορούσαν να δουν τα πράγματα από διαφορετικές σκοπιές ακούγοντας την επιχειρηματολογία διαφορετικών απόψεων χωρίς να είναι υποχρεωμένα να καταλήξουν σε συμπέρασμα. Μπορούσαν για παράδειγμα, να δουν μια ταινία με σχετικό περιεχόμενο και μετά να υποδυθούν ρόλους εναλλάσσοντας μάλιστα αυτούς τους ρόλους μεταξύ τους .
Αντιγράφω από το περιοδικό «Σχεδία»:
<<Σε ένα Λύκειο του Παρισιού, καθηγητής ρωτάει τους μαθητές του «ποιοι τάσσονται υπέρ της άρσης της ανωνυμίας των δοτών σε τράπεζες σπέρματος» Κανείς δεν σηκώνει το χέρι του ώσπου μια μαθήτρια σπάει τη σιωπή: «Η ανωνυμία προστατεύει τους δότες. Δίνουν απλώς το γενετικό τους υλικό. Ουσιαστικά το παιδί που γεννιέται δεν είναι δικό τους», τονίζει. Μια συμμαθήτριά της διαφωνεί: «Φυσικά και πρόκειται για δικό τους παιδί και από τι χρειάζεται να προστατευτούν;». Ο Ρισάρ παρεμβαίνει: «Η ανωνυμία προστατεύει τους δότες από ζητήματα κληρονομιάς. Φανταστείτε να πεθαίνουν οι γονείς σας και ξάφνου να διεκδικεί μερίδιο κληρονομιάς κάποιος επειδή ο πατέρας του ήταν δότης σπέρματος. Η μη άρση της ανωνυμίας, από την άλλη, ενδέχεται να δημιουργήσει ψυχολογικά και ταυτοτικά προβλήματα σε ένα παιδί. Ποια είναι η διαφορά του τότε από ένα εγκαταλελειμμένο;»
Κατά τον Γάλλο καθηγητή, «τα παιδιά κατανοούν ότι αυτά τα ζητήματα είναι πολύ πιο περίπλοκα από ό,τι φαίνεται. Ένα απλό ¨ναι¨ ή ¨όχι¨ υπέρ¨ ή ¨κατά¨ δεν αρκεί. Απαιτείται περίσκεψη κι επιχειρηματολογία. Αυτή είναι η καρδιά της Βιοηθικής.
Καθηγητής σε Γυμνάσιο της Τούμπας εξετάζει «Μια περίπτωση μελέτης που αφορούσε εσφαλμένη εμβρυομεταφορά. Ο κύριος και η κυρία Παπαδοπούλου μετά από 10 χρόνια προσπαθειών με μεθόδους της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, βρίσκονται στην εξής δυσάρεστη θέση: Η κ. Παπαδοπούλου είναι έγκυος με δίδυμα στον δεύτερο μήνα, ωστόσο από ένα σπάνιο λάθος στην εμβρυομεταφορά στο Κέντρο Υπογονιμότητας, τα έμβρυα που κυοφορεί διαγνώστηκε ότι δεν είναι δικά της, αλλά ενός ζεύγους Αμερικανών που ζουν στην Ελλάδα και προσπαθούν 12 χρόνια να αποκτήσουν παιδί. Το ζεύγος Παπαδοπούλου ζητά την άμεση διακοπή της κύησης και της εμφύτευσης των δικών της εμβρύων, ενώ το ζεύγος Αμερικανών ζητά τη συνέχιση της κύησης και την απόδοση σε αυτούς των διδύμων. Η απόφαση της επιτροπής ήταν τρεις ψήφοι υπέρ του αιτήματος του ζεύγους Παπαδοπούλου και 8 ψήφοι κατά του αιτήματος, συνεπώς η κύηση δεν θα διακοπεί, τα δίδυμα θα γεννηθούν και θα δοθούν στο ζεύγος Τζόνσον.
«Η συμμετοχή των παιδιών στις Επιτροπές Βιοηθικής ανέπτυξε υπευθυνότητα, συνεργατικότητα, ομαδικότητα, αλλά και τα κριτήρια για την αντιμετώπιση μελλοντικών σοβαρών θεμάτων» τονίζει ο καθηγητής κ. Β. Φανάρας >>
Τα θέματα βιοηθικής και μάλιστα ως ξεχωριστό μάθημα στα σχολεία, εξετάζονται σε παγκόσμια κλίμακα, δεν γίνεται όμως το ίδιο και στην Ελλάδα. Μέχρι πρότινος δεν υπήρχε σχετική ελληνική βιβλιογραφία κι επομένως μπορούμε να δικαιολογήσουμε το κενό. Σήμερα όμως έχουν μεταφραστεί 12 βιβλία της έδρας της βιοηθικής της Ουνέσκο τα οποία έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο και είναι προσβάσιμα. Η Ακαδημαϊκή Κοινότητα οφείλει να ενημερώσει και να πείσει το Υπουργείο Παιδείας για τη διδασκαλία του μαθήματος της βιοηθικής στα σχολεία.
ΚΑΛΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ
Παύλος Φουρνογεράκης
Βιβλιογραφία: Περιοδικό «Σχεδία» Σεπτέμβριος 2022. Το περιοδικό είναι μέλος του Διεθνούς Δικτύου Εφημερίδων Δρόμου International Network of Street Papers και πωλείται στους δρόμους από άνεργους πολίτες για οικονομική και ψυχολογική υποστήριξη.
