«Ο ελλαδισμός κατόρθωσε να πνίξει τον μείζονα ελληνισμό συντρίβοντας τις όποιες προσπάθειες ενσωμάτωσης πλήθος γεωγραφικών περιοχών όπου ανθούσε ο μείζων ελληνισμός»
Λέγεται συχνά πως η δημιουργία του ελλαδικού κράτους το 1830 και η περαιτέρω πορεία του αποτέλεσε σημείο καμπής για την . Στην πραγματικότητα συνέβη ακριβώς το αντίθετο.
Ο ελλαδισμός κατόρθωσε να πνίξει τον μείζονα ελληνισμό συντρίβοντας τις όποιες προσπάθειες ενσωμάτωσης πλήθος γεωγραφικών περιοχών όπου ανθούσε ο μείζων ελληνισμός. Λέγεται επίσης συχνά πως η Επανάσταση του 1821 τελείωσε το 1830. Όχι. Έληξε το 1922 αποτυγχάνοντας. Και εξηγούμαι. Κανένας από τους αγωνιστές εκείνη την άνοιξη του 1821 δεν οραματίστηκε μια Ελλάδα ως τη Λαμία ούτε εθνικό κέντρο το κεφαλοχώρι των Αθηνών. Ωστόσο, αυτό ακριβώς συνέβη και παρέμεινε με πείσμα εντός των ορίων που του δόθηκαν το 1830 ως τους Βαλκανικούς Πολέμους με δυο απόλεμες επεκτάσεις (Ιόνια Νησιά, Θεσσαλία, περιοχή Άρτας). Και η εξόρμηση του 1912 δεν ήταν καθόλου δεδομένη αν δεν υπήρχε στο ελλαδικό πολιτικό σύστημα το μοναδικό με σαφήνεια πολιτικό πρόγραμμα του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Ως το 1912, η Μεγάλη Ιδέα εργαλειοποιήθηκε ως αποθέωση του λαϊκισμού (βλέπε Κωλέττη και πόλεμο του 1897 όπου ο στρατός δεν είχε καν κέντρα εκπαίδευσης) και αοριστολογίας των συντηρητικών παλαιοελλαδικών δυνάμεων, οι οποίες ενδιαφέρονταν μόνο για την πολιτική τους επιβίωση. Το πολιτικό σύστημα πριν το 1912 επικεντρωνόταν στην παγίωση πελατειακών σχέσεων που θα διαιώνιζαν την αναπαραγωγή του: «Εγεννήθη άρρεν. Κρατήσατε θέσιν», για να αναφερθούμε στο κορυφαίο ίσως αυτό δείγμα διαλόγου ψηφοφόρου-βουλευτή. Ο ερχομός του Βενιζέλου στα πολιτικά πράγματα τάραξε συμφέροντα δεκαετιών και αποτέλεσε εφαλτήριο ενοποίησης και συσπείρωσης του παλαιοελλαδικού συντηρητισμού στο μόρφωμα της Ηνωμένης Αντιπολίτευσης, η οποία την περίοδο 1920-1922 οδήγησε με μαθηματική ακρίβεια στην τελειωτική συντριβή του μείζονος ελληνισμού με την Καταστροφή του 1922. Έκτοτε ο ελλαδισμός γνώρισε -και εξακολουθεί να γνωρίζει- συνεχή συρρίκνωση δημογραφική, οικονομική, πολιτική. Μοναδική αναλαμπή το Έπος του 1940-1941, το οποίο επισκιάστηκε από έναν ισοπεδωτικό εμφύλιο πόλεμο.
Η ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων υπήρξε η τελευταία γεωγραφική επέκταση για να συνοδευτεί από την αποτυχία ενσωμάτωσης της Βόρειας Ηπείρου για να ακολουθήσει λίγες δεκαετίες μετά η ήττα στην Κύπρο και, πλέον πρόσφατα, το «γκριζάρισμα» περιοχών του Αιγαίου από τη μόνιμη εξ ανατολών απειλή.
Τι σχέση έχουν όλα τα παραπάνω με τους 6 (που ήταν 8, αλλά 6 εκτελέστηκαν); Έχουν, γιατί εξαιτίας της εγωπαθούς και κοντόφθαλμης πολιτικής της Ηνωμένης Αντιπολίτευσης οδήγησαν στην Καταστροφή του 1922 δημιουργώντας πρόβλημα ανασφάλειας του ελλαδικού κράτους, το οποίο εξακολουθεί μέχρι σήμερα. Η Ελλάδα δεν είχε απολύτως κανέναν λόγο να ηττηθεί στη . Όμως, τελικά ηττήθηκε με τον πιο ατιμωτικό και ολοκληρωτικό τρόπο. Οι επιπτώσεις της ήττας ακόμα επιβιώνουν και εντάθηκαν την περίοδο την αποκαλούμενη της «Μεταπολίτευσης». Από το 1974 και μετά, η Ελλάδα έχασε σταδιακά τα όποια συγκριτικά πλεονεκτήματα είχε σε οικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο σε σχέση με τους γεωγραφικούς της γείτονες. Τελικά, το πρόβλημα ανασφάλειας του ελλαδικού κράτους εκφράζεται ακόμα σήμερα από το «Οίκαδε», το σύνθημα της «μικρής και εντίμου Ελλάδος» του εκδότη Βλάχου, η εφημερίδα του οποίου κυκλοφορεί ακόμα, 100 χρόνια μετά. Το ελλαδικό κράτος απομειώνει τον ελληνισμό όσο δεν υπάρχουν θεσμικές αντιστάσεις από την πλευρά της κοινωνίας. Όταν, όμως, δυνάμεις του ελληνισμού κατορθώνουν να μείνουν έξω από το κράτος, τότε η τύχη τους είναι πολύ καλύτερη, όπως δείχνει το παράδειγμα της ελληνικής ναυτιλίας: πρώτη σε παγκόσμιο επίπεδο ακριβώς επειδή δεν εδράζεται «οίκαδε».
Συμπερασματικά, οι Έξι και οι δεκάδες -ίσως εκατοντάδες- ατιμώρητοι (πολιτικοί, στρατιωτικοί, και άλλοι συμπεριλαμβανομένης της μοιραίας ξενόφερτης βασιλικής δυναστείας) εξακολουθούν να ζουν. Ζουν μέσω της , αλλά και την επιβίωση του πελατειακού κράτους μέσω της αναπαραγωγής της «εκλόγιμης μοναρχίας», που αντιστρατεύεται τον ελληνισμό. Το κυριότερο, όμως, είναι ότι δε διαφαίνεται φως στην εθνική πορεία, ένας νέος Βενιζέλος εκτός των συνόρων. Όμως, πλέον, δεν υπάρχει μείζων ελληνισμός όπως πριν το 1922, παρά μόνο μεγάλες ομάδες Ομογενών κυρίως στον αγγλοσαξωνικό χώρο και τη Γερμανία. Η σχέση του εκτός συνόρων ελληνισμού με το ελλαδικό κέντρο παρέμεινε πάντα περιφερειακής σημασίας ζήτημα με ευθύνη της παλαιοελλαδικής κρατοκεντρικής αντίληψης. Υπό αυτή την έννοια, το ελλαδικό κράτος εξακολουθεί να αντιστρατεύεται τον όποιο ελληνισμό έχει μείνει εκτός συνόρων: άλλη μια έκφραση της «οίκαδε» αντίληψης, στην οποία κυριαρχεί η εναλλαγή «εκλόγιμων μοναρχών». Οι οποίοι άλλωστε 100 χρόνια μετά τις μέρες του Αυγούστου και Σεπτέμβρη του 1922 περί άλλων τυρβάζουν, ενώ σίγουρα θα υπάρξει υποβάθμιση της επετείου, όπως έγινε με τη διακοσιετηρίδα του 1821.
Σε αυτό το παρακμιακό πλαίσιο, ο ρόλος της εκπαίδευσης δεν μπορεί παρά να εγκλωβίζεται στην αναπαραγωγή του υφιστάμενου πολιτικού συστήματος μέσω της διαιώνισης του πλέγματος πελατειακών σχέσεων. Αυτό καθίσταται ορατό από το σύστημα επιλογής διευθυντών σχολείων και στελεχών εκπαίδευσης, το οποίο έχει επιβληθεί άνωθεν, χωρίς να εγγυάται κανείς πνεύμα αξιοκρατίας στην όλη διαδικασία. Αλλά και η εκπαίδευση στο σύνολό της δε φαίνεται να βαδίζει προς έναν ανώτερο σκοπό, αφού όλη η σχολική πορεία των νέων πολιτών απολήγει στις χρηστικές πανελλαδικές εξετάσεις. Η καλλιέργεια ενήμερων πολιτών και η συμμετοχή τους στα κοινά με ενεργητικό τρόπο δεν αποτελεί στόχο της εκπαίδευσης. Έτσι, η εκπαίδευση παράγει ψηφοφόρους για το πολιτικό σύστημα μιας κακώς νοούμενης αντιπροσώπευσης, η οποία νομιμοποιεί την κάρπωση της εξουσίας εντός της «εκλόγιμης μοναρχίας». Η εκπαίδευση ως έκφραση της κρατούσας πολιτικής ιδεολογίας είναι αιχμάλωτη της πολιτικής εξουσίας, η οποία σήμερα μοιάζει περισσότερο από ποτέ απομακρυσμένη από το σώμα των πολιτών. Τελικά, μόνο η οργάνωση θεσμικών αντιστάσεων από την πλευρά της κοινωνίας ίσως αποτελέσει αφετηρία αναστροφής της πορείας συρρίκνωσης του ελληνισμού, η οποία κορυφώθηκε ακριβώς 100 χρόνια πριν.
* Ο Θοδωρής Καραμητόπουλος είναι εκπαιδευτικός πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης
