Ο εγκέφαλος των μαθητών και μαθητριών κονιορτοποιείται κάτω από το βάρος τόσων πολλών πληροφοριών και τόσων ωρών, που χάνει μέσα σε αίθουσες, δημόσιες και μη.
Εντάξει παιδιά, οι νέοι μας δεν ήξεραν τι σημαίνει ταγάρι. Ας κλάψουμε λοιπόν για τη γλώσσα που χάνεται, αν και δάκρυ δεν χύνουμε όταν κρατάμε τσαντούλες δερμάτινες ή πλαστικές κι όχι μικρά χειροποίητα μάλλινα ταγάρια. Κι αν ανακαλύψουμε ότι δεν ξέρουν το μαστέλο, ουαί και αλίμονο μας! Έχουν πλυντήρια λοιπόν; Τέτοια προδοσία!
Ο εμπαιγμός κι η απαξίωση απέναντι στους νέους δεν έχει όρια. Δεν λέμε να καταλάβουμε ότι παιδιά που γεννήθηκαν το 2004 έχουν ανατραφεί κάτω από άλλες συνθήκες. Δεν γνωρίζουν τους Poll, τι να κάνουμε! Δεν υπάρχουν πια ταγάρια, πικ απ, γραμμόφωνα, αργαλειοί. Κι αφού δεν υπάρχουν τα αντικείμενα χάνονται κι οι λέξεις…Αναπόφευκτος νόμος της λειτουργίας της γλώσσας.
Καταλαβαίνω πώς πίσω από τους θρήνους κρύβεται κι η απογοήτευση ότι οι νέοι δεν διαβάζουν λογοτεχνία. Αν διάβαζαν ίσως να γνώριζαν τις λέξεις, διατείνονται κάποιοι. Όμως, πόσο ισχύει αυτή η υπεραπλούστευση; Γνωρίζω μαθητές και μαθήτριες με πλούσιο λεξιλόγιο, καλλιεργημένη γλώσσα, βιβλιοφάγους που δεν ήξεραν τι σημαίνει ταγάρι. Ίσως αν επανέλθει στη μόδα (αν βρεθεί ένας Τζον Λένον ή Κ.Τουρνάς ξανά) να αποκτήσει μια νέα θέση στο λεξιλόγιο μας! Μέχρι τότε ο κοπετός μονάχα μεμψιμοιρία και ηττοπάθεια προκαλεί.
Το γεγονός ότι οι νέοι μας δεν διαβάζουν λογοτεχνία πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά στο πλαίσιο εξέτασης του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Προωθεί σήμερα η εκπαίδευση τη φιλαναγνωσία; Ζητά από τους νέους και νέες μας να είναι αναγνώστες/στριες και δημιουργικά όντα; Η εμπειρία μου από το Λύκειο είναι απογοητευτική. Οι μαθητές και μαθήτριες μας λαμβάνουν μια δραστική δίαιτα από εξειδικευμένες γνώσεις είτε στον τομέα των ανθρωπιστικών σπουδών είτε των θετικών. Οι γνώσεις είναι αυτές που μετράνε. Οι γνώσεις ως εισιτήριο για μια θέση στο Πανεπιστήμιο. Καμιά άλλη πτυχή των εφήβων δεν καλλιεργείται στο λύκειο. Δεν υπάρχει χρόνος. Δεν υπάρχει χώρος. Οι Πανελλήνιες Εξετάσεις είναι ιδιαίτερα απαιτητικές κι όποιος-σε λίγες μέρες- αρχίσει να νιώθει απογοήτευση για τις χαμηλές βαθμολογίες, ας αναλογιστεί, γιατί οδηγούμαστε σε αυτές.
Ο εγκέφαλος των μαθητών και μαθητριών κονιορτοποιείται κάτω από το βάρος τόσων πολλών πληροφοριών και τόσων ωρών, που χάνει μέσα σε αίθουσες, δημόσιες και μη. Δεν απολαμβάνει καμιά χαρά ανάγνωσης, αναζήτησης ή ανακάλυψης. Παλεύει με τον εαυτό του να αποθηκεύσει στον εγκέφαλο σημειώσεις, θεωρίες, σχόλια, μεταφράσεις, τύπους κι όχι να διεισδύσει στον μαγικό κόσμο των βιβλίων. Τα παιδιά κυνηγάνε κειμενικούς δείκτες κι όχι τη χαρά της γνώσης. Στο τέλος όλα ξεθωριάζουν:
“Απίθανο
Να βγάλω εγκαίρως από πάνω μου
Όλη την ύλη.
Ο Έντισον εφεύρε τον φωνογράφο
Η φάλαινα γεννάει φαλαινάκια
Ο Δούναβης διασχίζει τη Βιέννη –
Αφόρητο φορτίο ανιαρό
Τα δευτερεύοντα.
Με κάμποσες επαναλήψεις λήθης
Φαίνεται
Θα καταφέρω κάποτε
Να ξεθωριάσουν” (Αντώνης Φωστιέρης).
Όχι, δεν ρίχνω την ευθύνη στα παιδιά. Για μένα δίνουν τον αγώνα τους να πετύχουν έναν βαθμό, που θα τους εξασφαλίσει την είσοδο στο Πανεπιστήμιο. Αυτό θεωρείται σήμερα επιτυχία για έναν έφηβο, αν και μόλις ολοκληρώσει τις σπουδές αντιλαμβάνεται ποιο ήταν τελικά αυτή η επιτυχία. Φυσικά δεν απαξιώνω τις σπουδές, επειδή δεν προσφέρουν μια θέση εργασίας, όμως οι σπουδές αυτές γίνονται με τεράστιο κόστος, χρηματικό και ψυχολογικό, συχνά δεν είναι καν επιλογή, αλλά σχετίζονται με τα μόρια που έχει συγκεντρώσει ο υποψήφιος, γι’ αυτό θεωρώ ότι θα έπρεπε να έχουν κι ένα ρεαλιστικό αντίκρισμα. Εξάλλου, θα μπορούσαν οι νέοι και οι νέες μας να μορφωθούν στο Λύκειο, να καλλιεργήσουν εκεί όλες τις δυνατότητες τους κι όχι να διεκπεραιώσουν μια σχολή για τα μάτια του κόσμου.
Το σχολείο σήμερα εξοστρακίζει κάθε μορφή τέχνης και φυσικά τη λογοτεχνία. Ο τρόπος που αναγκάζεται πλέον ο εκπαιδευτικός να “διδάξει” ένα ποίημα ή ένα μικρό απόσπασμα πεζογραφίας καταλήγει να είναι τυποποιημένος, με ελάχιστα περιθώρια για αληθινή ανάγνωση. Δεν μου αρέσει να είμαι μηδενιστική. Είναι αλήθεια ότι έστω και αυτές οι δύο ώρες λογοτεχνίας την εβδομάδα (αν δεν χάνονται) μπορούν, έστω και δειλά, να ανοίξουν παράθυρα στον κόσμο της λογοτεχνίας. Αρκεί ο φιλόλογος μέσα σε κλίμα τεχνοκρατικό, αξιολογήσεων, μετρήσεων κτλ, να βρει το κουράγιο, για να ξεπεράσει τα εμπόδια της Τράπεζας Θεμάτων, της βαθμοθηρίας, της έλλειψης χρόνου, την απουσία κινήτρων και το βασικότερο της κυρίαρχης αντίληψης που υποβαθμίζει καθετί καλλιτεχνικό. Η αλήθεια όμως είναι μία. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα παραγκωνίζει και τυποποιεί τη λογοτεχνία. Την αντιμετωπίζει εργαλειακά και χρησιμοθηρικά αποξηραίνοντας την από τη μαγεία της και αφαιρώντας το πρόσημο της αισθητικής απόλαυσης. Ας μη ξεχνάμε ότι στα λύκεια δεν λειτουργούν βιβλιοθήκες. Ακόμη κι αν υπάρχουν, δεν έχουν προσωπικό να τις λειτουργήσει, να τις κάνει ελκυστικές στα παιδιά με δράσεις και κατάλληλα βιβλία. Παραμένουν κλειστές και αραχνιασμένες. Οι βιβλιοθήκες θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνονται στον προγραμματισμό του εκάστοτε Υπουργείου Παιδείας ως σημαντικό κεφάλαιο ενός σχολείου.
Όμως,
“Μέσα σε πλήθη τυμβωρύχων φαρισαίων κι επιτήδειων κάτω απ’ τους όγκους μολυσμένου περιβάλλοντος πίσω και πέρα και πάνω απ’ τον ηλιοβόρο χρόνο πάντοτε θα ξεπροβάλλει η Ποίηση για την πιο μεγάλη αναμέτρηση του ανθρώπου” γράφει ο Κλείτος Κύρου. Κι αυτή η αναμέτρηση μπορεί να φέρει ανατροπές.
φώτο: Ο Τζον Λένον με ταγάρι υφασμένο με αρχαιοελληνικό μαίανδρο
Η Άντζελα Γεωργοτά είναι φιλόλογος και ποιήτρια
