«Η αδιαφορία του σημερινού ανθρώπου, του εγκλεισμένου στον ατομικισμό του, για οτιδήποτε συνιστά συλλογική μνήμη τον ωθεί στο να στραφεί στον απόλυτο νεωτερισμό. Έτσι, αφήνουμε και σβήνει ο παραδοσιακός ψυχισμός μας»
Το τελευταίο διάστημα αναβιώνουν- όλο και περισσότερο- συζητήσεις αναφορικά μεκαι ανατροφοδοτούνται ελπίδες για τον επαναπατρισμό τους στη χώρα όπου φιλοτεχνήθηκαν. Το εγχείρημα είναι δύσκολο και αποτελεί μια μακραίωνη προσπάθεια της πολιτικής ηγεσίας για τη διεκδίκηση του αυτονόητου. Άλλωστε κάθε χώρα οφείλει να επιδίδεται σε έναν αγώνα διεκδίκησης αυτού που της ανήκει – πόσο μάλλον όταν πρόκειται για αναπόσπαστο κομμάτι της
Η παρακαταθήκη κάθε λαού εγχαράσσεται στα μνημεία του τα οποία αποτελούν το απτό τμήμα της παράδοσης και πηγή της ιστορίας του. Η αξία τους είναι ανεκτίμητη. Κι αυτό γιατί καταμαρτυρούν την αισθητική ποιότητα του λαού σε μια συγκεκριμένη εποχή και αποτυπώνουν την ιδεολογία της κοινωνίας. Γίνονται «γέφυρες» που ενώνουν το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον και οι συνεχιστές συλλογικών αξιών, ηθών και εθίμων. Θα τα χαρακτηρίζαμε ως τα υλικά απομεινάρια του παρελθόντος μέσω των οποίων τονώνεται η εθνική συνείδηση και εξασφαλίζεται η συνοχή των μελών μιας εθνικής κοινότητας. Αποτελούν πολύτιμους «πληροφοριοδότες» της μακραίωνης ιστορικής διαδρομής του έθνους, γνωστοποιούν στοιχεία του παρελθόντος βοηθώντας τον άνθρωπο στις επιλογές του παρόντος και εμπνέοντας την αναγκαιότητα της δράσης και της πάλης για μια ανώτερη ποιότητα ζωής. Εκφράζουν τον συλλογικό τρόπο ζωής των προγόνων, ενώ ενισχύουν την επίγνωση της μοναδικότητας και της ιδιοσυστασίας κάθε λαού. Μάλιστα, στους χαλεπούς καιρούς, η γνώση αυτή συνιστά όπλο εθνικής αναγέννησης. Παράλληλα, αυτοί οι αδιάψευστοι μάρτυρες, το τεκμήριο του προγονικού παρελθόντος αποτελούν κίνητρο για έμπνευση και δημιουργία για τους απογόνους.
Παρόλη την ιστορική και πολιτισμική τους αξία ορισμένοι προβαίνουν σε βέβηλες ενέργειες προς τα σύμβολα του έθνους και του πολιτισμού επιδεικνύοντας αγνωμοσύνη απέναντι στο έργο των προγόνων και ασέβεια απέναντι στην παράδοση. Συχνοί είναι οι βανδαλισμοί, η αισθητική τους παραμόρφωση και κάθε είδους αρχαιοκαπηλία. Κι αυτό γιατί παντού υπάρχει διάχυτη η αντίληψη που θεωρεί άχρηστο ρομαντισμό τη διατήρηση οποιουδήποτε παραδοσιακού στοιχείου. Η αδιαφορία του σημερινού ανθρώπου, του εγκλεισμένου στον ατομικισμό του, για οτιδήποτε συνιστά συλλογική μνήμη τον ωθεί στο να στραφεί στον απόλυτο νεωτερισμό. Έτσι, αφήνουμε και σβήνει ο παραδοσιακός ψυχισμός μας.
Αν θέλουμε, όμως, κοινωνία με συνοχή, με ταυτότητα και ρίζες θα αναζητήσουμε την ισορροπία του παλιού με το σύγχρονο, τη ζεύξη παραδοσιακού και νεωτεριστικού. Κάθε κοινωνία έχει ανάγκη και τα δύο. Η παράδοση αντιπροσωπεύει τη σταθερότητα του συλλογικού εγώ, ο νεωτερισμός την προσαρμοστικότητα αυτού του εγώ, κάτω από τις συνεχώς μεταβαλλόμενες ιστορικές συνθήκες. Αν θέλουμε μια κοινωνία και έναν λαό με ιστορική αυτοσυνειδησία οφείλουμε να αρχίσουμε από τα θρανία. Η διαδικασία πληροφόρησης και επίγνωσης πρέπει να αρχίζει από εκεί. Το σχολείο θα μας φέρει σε επαφή με την παράδοση και την ιστορία παρέχοντας Μπορεί να βοηθήσει να τα εντάξουμε στην καθημερινότητά μας, να προσφέρει νέες προοπτικές, μέσα από συχνότερες ενεργητικές επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, σε μουσεία, μέσα από την προσέγγισή τους με αφορμή μια εκδήλωση(την παρουσίαση βιβλίου, την προβολή ενός ντοκιμαντέρ, την παρουσίαση μιας θεατρικής παράστασης, τη διοργάνωση μιας συναυλίας). Κάθε επίσκεψη θα πρέπει να αποτελεί έναν επιτυχή συνδυασμό μόρφωσης και ψυχαγωγίας με απώτερο στόχο τη συναισθηματική συμμετοχή του επισκέπτη. Ειδικά, σήμερα, με τη συνδρομή της ψηφιακής τεχνολογίας, η οποία θα λειτουργεί συμπληρωματικά, μπορούμε να τα προσεγγίσουμε μέσα από μια νέα οπτική, πιο θεαματική, τρισδιάστατη. Η εικονική πραγματικότητα θα αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον του κοινού, αναβαθμίζοντας την πολιτισμική εμπειρία του επισκέπτη. Το πλησίασμα των μνημείων θα συμβάλλει στην ιχνηλάτηση της ιστορίας, θα ζωντανέψει τις μνήμες του λαού και θα ανοίξει αισιόδοξες προοπτικές για τις μελλοντικές γενιές. Έτσι, το έθνος θα μπορέσει να ορθοποδήσει σε οποιαδήποτε επισφαλή συγκυρία γιατί κανένας δεν θα καταφέρει να το εξολοθρεύσει μιας και θα διατηρεί τη μνήμη του.
«Το πρώτο βήμα για να εξοντώσεις ένα έθνος είναι να διαγράψεις τη μνήμη του», Μίλαν Κούντερα
* Μαρία Δ. Πετροπούλου/ Φιλόλογος – Συγγραφέας στις εκδ. ΖΗΤΗ
