Η ειρωνεία είναι ότι το μεγαλύτερο αντίδοτο για το ναρκισσισμό είναι η αγάπη για τον εαυτό μας, η αυτοσυμπόνια και η αυτοεκτίμηση
Σε μια πρόσφατη έντονη συνομιλία με έναν υποψήφιο ενοικιαστή ξαφνικά ακούγεται να λέει «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ;» Με αυτόν τρόπο, αρκετοί προσπαθούν να επιβληθούν στο κοινωνικό τους περίγυρο. Με τη φράση αυτή, ως τίτλος βιβλίου, εκδόθηκε στα ελληνικά το βιβλίο της Ramani S. Durvasula, PhD από τις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ (που αποτελεί τη βασική βιβλιογραφία του παρόντος άρθρου μας), ένα βιβλίο που έχει σχέση με τη συναισθηματική υγεία της οικογένειας. Ένας γονιός με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά αποτελεί πρόβλημα για τη λειτουργία ολόκληρου του οικογενειακού συστήματος και της ευρύτερα των κοινωνικών σχέσεων.
Ο ναρκισσισμός είναι από τις σοβαρές τοξικές ασθένειες της εποχής μας. Οι αξίες που έχουν επικρατήσει, όπως η επιτυχία με κάθε κόστος, ο υλισμός, η επίδειξη και μάλιστα με το μοντέρνο, ψεύτικο κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (facebook, Instagram, twiter κ.λπ.), η δικαιωματικότητα, η επιφανειακότητα, η ματαιοδοξία, η ψυχρότητα, η αλαζονεία και η αγένεια γεννούν το ναρκισσισμό. Αξίες όπως η ευαισθησία, το νοιάξιμο και η ενσυναίσθηση, (η ικανότητα δηλαδή επίγνωσης και κατανόησης της ψυχικής κατάστασης, των αναγκών, των ανησυχιών, των σκέψεων ενός προσώπου) δεν θεωρούνται πλέον προτερήματα. Καθώς αυτή η κατάσταση γίνεται η νέα κανονικότητα, αυξάνεται η πιθανότητα να ανεχόμαστε πιο εύκολα τα τοξικά άτομα να τα ερωτευόμαστε, να εργαζόμαστε γι’ αυτά ή ακόμα και να τα αναθρέφουμε και αυτό είναι ολέθριο για όλους μας.
Οι γονείς, το σχολείο μεγαλώνοντας παιδιά επιρρεπή σ΄ αυτή την πραγματικότητα, έχουν χρέος να αναθρέψουν και διαπαιδαγωγήσουν τη νέα γενιά με υγιή αίσθηση του εαυτού, με δύναμη ψυχής, με μάθηση και καλλιέργεια των αρετών όπως της υπομονής, της πειθαρχίας, της τιμής, της αφοσίωσης, της συμπόνιας, του σεβασμού, της ανοχής, και να αποφεύγουν τα μονοπάτια του ναρκισσισμού.
Είναι γεγονός, βέβαια, ότι παρατηρώντας τον τρόπο που πολλές φορές μεγαλώνει ένα παιδί, έρχεται σε πλήρη αντίθεση σε αυτό που εξελίσσεται αργότερα, που θα βγει στην κοινωνία ως ενήλικας πολίτης. Έτσι, ενώ συχνά λέμε στα παιδιά να μην είναι ανυπόμονα, να περιμένουν τη σειρά τους, να είναι ευγενικά με τους άλλους , να μοιράζονται τα παιχνίδια τους, να λένε την αλήθεια, να αντιμετωπίζουν ισότιμα τους άλλους με αποδοχή και μετριοφροσύνη, αυτά δε συνάδουν με τα εργαλεία επιτυχίας σε πολλούς επαγγελματικούς τομείς.
Με το σύγχρονο σλόγκαν «Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» μαθαίνουμε να ζούμε σε ένα κόσμο όπου η ενσυναίσθηση σπανίζει και η επιδίωξη εξουσίας και πλούτου θεωρούνται ευγενείς στόχοι, που είναι επιτρεπτό να πληγώνουμε τους άλλους για να τους πετύχουμε. Τελικά οι νουθεσίες των γονιών και το παράδειγμα της ζωής τους μαζί με την αγωγή, που ενδέχεται να έχουν στο σχολείο τουλάχιστον στα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης, είναι η μόνη περίοδος τη ζωής των ανθρώπων που γαλουχούνται με ευγενή αισθήματα.
Το ερώτημα που γεννιέται είναι για το εάν πρέπει να προσαρμοζόμαστε, γιατί δεν υπάρχει ελπίδα και να συναναστρεφόμαστε τους τοξικούς και νάρκισσους ή να αντιδρούμε απομακρυνόμενοι και στηλιτεύοντας τις συμπεριφορές τους. Και βέβαια η απάντηση είναι αγώνας, ώστε μέσα από την αυτογνωσία να αποβάλλουμε τυχόν δικά μας τοξικά στοιχεία και στη συνέχεια να απομακρυνθούμε από τον κοινωνικό περίγυρο αυτών των ανθρώπων οι οποίοι μας παρασέρνουν στα ίδια ψυχολογικά προβλήματα από τα οποία και εκείνοι πάσχουν. Είναι σαν ν΄ αγκαλιάζουμε ένα σκαντζόχοιρο, χρειάζεται μεγάλη προσοχή, ανεξάρτητα αν το ναρκισσιστικό άτομο είναι γείτονας, αφεντικό συνάδελφος ή μέλος της οικογένειας. Η ανασφάλεια που νιώθουν τα κάνει να μη μπορούν να ρυθμίσουν ή να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους, είναι υπερευαίσθητα σε οτιδήποτε τους θυμίζει κριτική.
«Αν μιλάτε με έναν ναρκισσιστή είναι σαν να περπατάτε σε ναρκοπέδιο» υποστηρίζει η Ramani S. Durvasula. «Κάθε βήμα και δήλωση απαιτεί πολλή σκέψη και αξιολόγηση. Αποφύγετε τις ατέλειωτες διενέξεις , δεν χρειάζεται να επισημαίνετε τα μειονεκτήματά του, διαχειριστείτε τις προσδοκίες σας, θέστε όρια, αξιοποιήστε άλλες πηγές υποστήριξης, αναγνωρίστε ότι αυτά τα άτομα δεν αλλάζουν και φροντίστε τον εαυτό σας. Δυστυχώς η αιώνια ελπίδα ότι κάποτε θα αλλάξουν είναι αυτό που συντηρεί τη σχέση με τους ναρκισσιστές. Όταν παρακολουθείτε ειδήσεις για τη σκληρότητα σε έναν κόσμο που κατα- δυναστεύεται από τυράννους, νάρκισσους και ψυχοπαθείς, καθώς και άλλα κακοποιητικά, εχθρικά και ανταγωνιστικά άτομα, όταν περνάτε αρκετό χρόνο με πολύ τοξικά άτομα, το εισπράττετε, χάνετε μέρος από την ενσυναίσθησή σας. Τότε εξετάστε το ενδεχόμενο να ακολουθήσετε ψυχοθεραπεία προκειμένου να εκτονώσετε κάποια από αυτά τα συναισθήματα κι εγκαταλείψτε την ιδέα ότι μπορείτε να αλλάξετε τον κόσμο. Ακόμα όμως και αν κάνετε ψυχοθεραπεία, αν διαβάζετε, αν περιβάλλεστε από αγαπημένους ανθρώπους, αυτά τα σημάδια παραμένουν. Η θυμωμένη φωνή ενός γονιού από την παιδική σας ηλικία εξακολουθεί να ηχεί στ’ αυτιά και στην ενήλικη ζωή σας. Οι ατέλειωτες προσβολές και κατηγορίες ενός ελεγκτικού και ναρκισσιστικού συντρόφου, ο κοροϊδευτικός τόνος μιας παρέας φίλων, οι επαγγελματικές προσβολές, όλα παραμένουν».
Όταν κάποιος φωνάζει «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ;» και δεν αντιδρούμε κι όταν δίνουμε την άδεια αυτά τα φαινόμενα να αναπτυχθούν, όταν τα επικροτούμε και τα εκθειάζουμε, τότε τα ενθαρρύνουμε. Στο παράδειγμα με τον υποψήφιο ενοικιαστή που αναφέραμε, ο ιδιοκτήτης τον αφόπλισε απαντώντας «Και τι έγινε κι εγώ είμαι ο τάδε» και δεν παραχώρησε την κατοικία για ενοικίαση στο συγκεκριμένο τοξικό άτομο. Ο πολίτης δε, που δίνει την ψήφο του σε τέτοιους τοξικούς της πολιτικής ενθαρρύνει την ανισότητα, την ανελευθερία, τον . Σε πολλές περιοχές του κόσμου γίνονται διαδηλώσεις εναντίον του ιμπεριαλιστικού πολέμου που διεξάγεται από τη Ρωσία με τον κατεξοχήν τοξικό και νάρκισσο κυβερνήτη της Πούτιν.
Η ειρωνεία είναι ότι το μεγαλύτερο αντίδοτο για το ναρκισσισμό είναι η αγάπη για τον εαυτό μας, η αυτοσυμπόνια και η αυτοεκτίμηση
Η λέξη «ναρκισσισμός» προέρχεται από το μύθο του Νάρκισσου, ο οποίος υπέφερε και πέθανε βασανισμένος από τον έρωτα προς τον εαυτό του, για την αντανάκλαση του εαυτού του. Η αντανάκλαση του Νάρκισσου στο νερό αποτελεί μία από τις πιο διάσημες σέλφι! Ωστόσο ο ναρκισσισμός εσφαλμένα αποκαλείται «αγάπη του εαυτού», είναι ουσιαστικά το αντίθετο. Στην πραγματικότητα μπορεί να είναι μια μορφή αυτοαπέχθειας, παθολογικής ανασφάλειας και ρηχής -επικίνδυνης για τους άλλους – αυτοεξιδανίκευσης. Ας κρατήσουμε λοιπόν τις αναγκαίες αποστάσεις από αυτούς τους τοξικούς νάρκισσους, ας θέσουμε όρια ακόμα κι αν πρόκειται για πρόσωπα τους άμεσου περιβάλλοντός μας.
