Και χωρίς πνευματικά δικαιώματα – Περιπτώσεις από την έρευνα της ΟΙΕΛΕ για το «Big Quit στην Ιδιωτική Εκπαίδευση»
Τον τρόπο για να γίνετε συγγραφέας …με το ζόρι, εξιστορεί η σε κείμενο που ανάρτησε σχετικά με τις αιτίες που έχουν προκαλέσει το τελευταίο διάστημα πλήθος παραιτήσεων ιδιωτικών εκπαιδευτικών από ορισμένα ιδιωτικά σχολεία, φαινόμενο το οποίο η Ομοσπονδία των ιδιωτικών εκπαιδευτικών αποκαλεί «»
Παρότι οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών σχολείων η ΟΙΕΛΕ επιμένει και μάλιστα ετοιμάζει και στην Ιδιωτική Εκπαίδευση με περιπτώσεις ιδιωτικών εκπαιδευτικών που τα «βρόντηξαν» και προσπαθούν να βρουν διεξόδους ακόμα και ως αναπληρωτές (!) και που, όπως λέει, θα αποσταλεί στην πολιτική ηγεσία, στα κόμματα και στους κοινωνικούς φορείς.
«Όσο η κατάσταση αυτή διαιωνίζεται και επιδεινώνεται, τόσο τα ιδιωτικά σχολεία θα κινδυνεύσουν να βρεθούν μπροστά στην τεράστια απειλή που αντιμετώπισαν οι ιδιωτικές μονάδες πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης 15 χρόνια πριν, όταν αδυνατούσαν να βρουν εκπαιδευτικούς, ενώ πολλές κινδύνευσαν με λουκέτο», δηλώνει ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας κ.Γιώργος Χριστόπουλος.
Συγγραφέας με το ζόρι!
Σε πολλά ιδιωτικά εκπαιδευτήρια οι υποχρεώνονται σε εργασίες που δεν προβλέπονται από τη νομοθεσία. Μια από αυτές είναι η συγγραφή σημειώσεων, ασκήσεων κ.λπ. σε μορφή βιβλίων-βοηθημάτων. Σύμφωνα με τις καταγγελίες-αφηγήσεις των συναδέλφων, οι διδάσκοντες δεν ετοιμάζουν μόνο τη δουλειά που εκείνοι κρίνουν ότι πρέπει να ετοιμάσουν για την τάξη τους, αλλά κάνουν πολύ περισσότερα, κυρίως για διαφημιστικούς λόγους (λίγες φορές τα βοηθήματα αυτά χρησιμοποιούνται, καθώς είναι αδύνατον να καλυφθεί η ύλη και ένα δεύτερο βιβλίο παράλληλα).
Συνάδελφοι από μεγάλο εκπαιδευτήριο της Αττικής αναφέρουν χαρακτηριστικά σε επιστολή τους προς την ΟΙΕΛΕ:
«Λαμβάνουμε mail-εντολές από διευθυντικά στελέχη ή συντονιστές κλάδων να γράψουμε βοηθήματα στον ελεύθερο χρόνο μας «για το καλό του σχολείου». Δεν ζητείται ποτέ η συναίνεσή μας, καθώς μας αναφέρουν ότι είναι τμήμα των υποχρεώσεών μας. Για αμοιβή, βέβαια, ούτε λόγος»
Όσο για την απλήρωτη αυτή πνευματική δημιουργία, αυτή μένει στα χέρια του σχολείου, όταν ο εκπαιδευτικός αποχωρήσει! Η συνάδελφος Ε.Ζ. που πλέον έχει φύγει από τηνμας αναφέρει ότι υποχρεώθηκε να υπογράψει συμφωνητικό (!) πως παραχωρεί τη δουλειά της στο σχολείο και πως δεν έχει πλέον κανένα δικαίωμα να χρησιμοποιήσει αυτό το υλικό που η ίδια έφτιαξε εκτός σχολείου!! Η υπογραφή τέτοιων συμφωνητικών, με την «ευγενική» υπόμνηση της ελεύθερης απόλυσης, έχει λάβει χαρακτηριστικά επιδημίας στα ιδιωτικά σχολεία.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η συγγραφή ενός βιβλίου απαιτεί μεγάλο αριθμό εργατοωρών που είναι αδύνατον να καλυφθεί στο χρόνο νόμιμης παραμονής στη σχολική μονάδα. Οι εκπαιδευτικοί που με την απειλή της «έξωσης» υποχρεώνονται να γίνουν συγγραφείς, το πράττουν στον υποτιθέμενο ελεύθερο χρόνο τους. Απογεύματα, Σαββατοκύριακα, γιορτές. Η Κ. Π., εκπαιδευτικός γνωστού σχολείου της Αθήνας, μας γράφει χαρακτηριστικά:
«Υπήρξε χρονιά που δεν μπόρεσα να δω τα παιδιά μου σχεδόν κανένα Σαββατοκύριακο στη διάρκεια του διδακτικού έτους. Ευτυχώς έχω γονείς που μένουν κοντά και τα κρατούν, Με υποχρέωναν να γράφω ατελείωτες σελίδες φυλλαδίων και σημειώσεων που έπρεπε να ανανεώνονται συνέχεια».
Το γεγονός ότι οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί δεν πληρώνονται για την έξτρα δουλειά τους, έχει πάψει να μας εκπλήσσει. Θα πρέπει, όμως, να αναρωτηθούν και οι «φωστήρες» εργοδότες, αν η εν πολλοίς διαφημιστική αυτή ενέργεια τούς βοηθά να «πουλήσουν» το προϊόν τους. Το να είσαι εκπαιδευτικός δεν σημαίνει ότι είσαι ταυτόχρονα και συγγραφέας…
Στο χορό (δυστυχώς) και μη κερδοσκοπικά σχολεία!
Στον ιδιότυπο αυτό ανταγωνισμό παροχής «βιβλίων» φαίνεται ότι έχουν αρχίσει και συμμετέχουν μη κερδοσκοπικά σχολεία που μέχρι σήμερα είχαν κερδίσει την εμπιστοσύνη των γονέων λόγω κυρίως του καλού εκπαιδευτικού κλίματος και των αρμονικών σχέσεων μέσα στην κοινότητά τους. Δυστυχώς αυτό για κάποια τέτοια εκπαιδευτήρια έχει αρχίσει να αλλάζει.
Πρόσφατα λάβαμε γνώση για αυστηρή εντολή σε κάποια πολύ γνωστά σχολεία της Αττικής που υποχρεώνουν, χωρίς κανένα διάλογο, τους συναδέλφους να γράψουν ολόκληρα βιβλία, αναφέροντας μάλιστα και …προδιαγραφές (γραμματοσειρές, πάχος εξωφύλλων κ.λπ.)! Οι εκπαιδευτικοί σε ένα από αυτά ρώτησαν τη διοίκηση, εάν αυτή η εξαιρετικά κοπιώδης και μακρόχρονη εργασία θα αμειφθεί, δεν έλαβαν όμως ποτέ κάποια απάντηση…
Η δεν θα αφήσει έτσι την κατάσταση. Έχοντας τα στοιχεία των σχολείων αυτών, ενημερώνουμε ότι θα δημοσιοποιήσουμε τα περιστατικά και, απευθυνόμενοι σε όλες τις αρμόδιες εποπτικές αρχές, θα ζητήσουμε την παραδειγματική τιμωρία των υπεύθυνων που νομίζουν ότι απευθύνονται σε είλωτες χωρίς φωνή.
Ζητούμε, επίσης, από τους συναδέλφους να καταγγέλλουν τέτοια φαινόμενα, ή οποιαδήποτε άλλη περίπτωση υποχρέωσης παροχής εργασίας συναφούς ή μη με το εκπαιδευτικό λειτούργημα εκτός ωραρίου.
Το νομικό σκέλος της υπόθεσης
Ζητήσαμε από το νομικό μας σύμβουλο Γιώργο Μελισσάρη να μας αναφέρει τι προβλέπει η νομοθεσία για την επιβολή συγγραφικής εργασίας σε ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς. Η απάντησή του (την οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν σωματεία εκπαιδευτικών ή ατομικά οι συνάδελφοι σε νομικές ενέργειες κατά των σχολείων τους) έχει ως εξής:
«Από την οποιαδήποτε εντολή (δοθέντος ότι δεν διατυπώνεται κάποιος προαιρετικός χαρακτήρας στην ενέργεια αυτή) για τη συγγραφή «βοηθητικού εγχειριδίου», προκύπτουν μια σειρά από ζητήματα τα οποία άπτονται τόσο στην εφαρμογή των κανόνων του δικαίου της πνευματικής ιδιοκτησίας όσο και του προστατευτικού πλαισίου του εργατικού δικαίου. Συγκεκριμένα:
Α) Ο κανόνας είναι ότι αρχικός δικαιούχος της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι ο δημιουργός, κανόνας που εφαρμόζεται και στα πνευματικά έργα των εργαζομένων (άρθρο 8 παρ.1 εδ.α’ Ν. 2121/1993). Δηλαδή ο δημιουργός-εργαζόμενος, ως φυσικό πρόσωπο, και μόνον αυτός, αποκτά πρωτότυπα το δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας, κατά την πλήρη εφαρμογή των ανωτέρω αρχών του δημιουργού και της αλήθειας (Ν.Γεωργιάδου «Η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας στο πλαίσιο της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας» ΔΕΝ 2022,1). Μ’ άλλα λόγια, το δημιούργημα ανήκει πρωτογενώς σε εκείνον που το δημιούργησε, ανεξαρτήτως της υπηρεσιακής ή εργασιακής σχέσης, δηλ.στον εργαζόμενο. Τα ερωτήματα που τίθενται εν προκειμένω:
- Θα προστατευθεί το πνευματικό δικαίωμα των δημιουργών επί του «εγχειριδίου»;
- Θα αναφέρονται οι συντάκτες στο βιβλίο αυτό;
- Θα γίνεται μνεία ποια είναι η συγκεκριμένη συνεισφορά του κάθε εκπαιδευτικού (αφού το έργο θα είναι προϊόν συνεργασίας) και σε ποιο τμήμα του βιβλίου;
Β) Ο νόμος, προκειμένου να εξισορροπηθεί η ενδεχόμενη συμβολή του εργοδότη στη διαδικασία της πνευματικής δημιουργίας του εργαζομένου, η άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος, η παροχή τεχνικών, οργανωτικών και οικονομικών μέσων, η πιθανή χρηματοδότηση του αποτελέσματος της εργασίας κλπ., προβλέπει ότι στον εργοδότη μεταβιβάζονται, μόνον αν δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία με τον εργαζόμενο, κάποιες εξουσίες από το περιουσιακό δικαίωμα των έργων (εκμετάλλευση κλπ.) που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση του σκοπού της σύμβασης εργασίας. Κεφαλαιώδες μέγεθος εδώ είναι να αποδειχθεί αν η υποχρέωση για τη συγγραφή βιβλίου έγινε στο πλαίσιο συμβατικών υποχρεώσεων του εργαζόμενου ή εμπίπτει στο σκοπό της σύμβασης εργασίας. Γεννάται λοιπόν το ερώτημα: Θα αποδεχθεί το σχολείο αίτημα των πνευματικών δημιουργών-εκπαιδευτικών, να μην μεταβιβαστεί τμήμα του περιουσιακού δικαιώματος στον εργοδότη αλλά να είναι αυτοί αποκλειστικά δικαιούχοι πιθανής οικονομικής εκμετάλλευσης του έργου κλπ.; Από την άλλη, είναι σκοπός και περιεχόμενο της σύμβασης εργασίας ενός ιδιωτικού εκπαιδευτικού η συγγραφή βιβλίου, ώστε να αξιώνεται η εκτέλεσή του, χωρίς μάλιστα αυστηρά προκαθορισμένο πλαίσιο προστασίας του πνευματικού δικαιώματος;
Γ) Σύμφωνα με τα άρθρο 101 του ν. 4823/2021 ο Διευθυντής ή ο Προϊστάμενος της σχολικής μονάδας αναθέτει στο διδακτικό προσωπικό την εκτέλεση εξωδιδακτικών εργασιών, εκτός του διδακτικού και εντός του εργασιακού ωραρίου, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρ. 8 του άρθρου 13 του ν. 1566/85 («… συνδέονται με το γενικότερο εκπαιδευτικό έργο όπως η προετοιμασία του εποπτικού εκπαιδευτικού υλικού και των εργαστηριακών ασκήσεων…»). Εμπίπτει η συγγραφή βιβλίου/εγχειριδίου στις «εξωδιδακτικές εργασίες» που αναφέρει ο νόμος; Είναι στο πλαίσιο των ευρύτερων, έστω, καθηκόντων του εκπαιδευτικού, η εκπόνηση ενός τόσο σύνθετου και ιδιαίτερου έργου, το οποίο, ασφαλώς, δεν αποτελεί απλώς «προετοιμασία εποπτικού εκπαιδευτικού υλικού» αλλά πρωτογενή εκπαιδευτική δημιουργία; Προφανώς όχι, αν αναλογιστούμε μάλιστα ότι η συγγραφή του εντός του εργασιακού ωραρίου, σύμφωνα με το νόμο, επιπροσθέτως των λοιπών κύριων εκπαιδευτικών καθηκόντων, θα απέβαινε σε βλάβη της ποιότητας του δημιουργήματος.
Δ) Στην περίπτωση που συμφωνηθεί ότι το αποκλειστικό δικαίωμα εκμετάλλευσης του έργου θα ανήκει στο σχολείο, προβλέπεται επιπλέον αμοιβή για τον εκπαιδευτικό-δημιουργό; Με δεδομένο ότι η συγγραφή βιβλίου δεν εμπίπτει στον κύκλο των καθηκόντων του εκπαιδευτικού, κείται δηλ. εκτός του σκοπού της εργασιακής σύμβασης, δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι με την καταβολή του μηνιαίου μισθού εξαντλείται η σχετική υποχρέωση του εργοδότη για αποζημίωση του δημιουργού. Η αμοιβή για τη μεταβίβαση του δικαιώματος εκμετάλλευσης στον εργοδότη, καταβάλλεται με τη μορφή του μισθού, μόνο στην περίπτωση που η σύμβαση εργασίας εμπεριέχει την υποχρέωση συγγραφής και όχι για καθετί που ανατίθεται επιπλέον».
Π
