Ο στίχος της Ζωής Καρέλλη στοιχειώνει αυτές τις νύχτες τα δικά όνειρα μου. Νύχτες που ξενυχτάω προσπαθώντας να ξεδιαλύνω στο μυαλό μου το τοπίο των ημερών. Κλίμα πνιγηρό ζώνει την καθημερινότητά μας με τον φόβο του θανάτου, καθώς η πανδημία δείχνει ανελέητα τα δόντια της, όσο και αν έχουμε -δυστυχώς- εξοικειωθεί με τα νούμερα. Από την άλλη, η διαχείριση αυτής της κρίσης είτε από το κράτος είτε σε ατομικό επίπεδο φαίνεται να χωλαίνει.
Φυσικά η ευθύνη του κράτους για την ανεπάρκεια των δομών δεν μπορεί να μπει στη ζυγαριά με την ατομική ευθύνη, καθώς ασυζητητί τα μεγέθη είναι μη συγκρίσιμα. Όμως, η εποχή μας δεν χαρακτηρίζεται μόνο από την έλλειψη κρατικής μέριμνας και τη δικαιολόγησή της με ανερυθρίαστες συγγνώμες . Έχει και το ατομικό της βαρίδι. Καθείς και οι ευθύνες του, θα ισχυριστώ παραφράζοντας τον ποιητή. Εμείς οι μικροί, καθημερινοί άνθρωποι με τις μικρές, καθημερινές μας πράξεις διαμορφώνουμε την ατμόσφαιρα στον μικρόκοσμό μας. Οι στάσεις μας, οι συμπεριφορές μας, οι λέξεις μας σχηματίζουν το κλειστό μας σύμπαν και αφήνουν πάνω του το αποτύπωμά μας.
Στοτο πλέγμα των σχέσεων απλώνεται ανάμεσα σε μαθητές και καθηγητές, μαθητές και συμμαθητές, καθηγητές και συναδέλφους, μαθητές και διευθυντή, καθηγητές και διευθυντή, διευθυντή και κηδεμόνες, κηδεμόνες και καθηγητές συμπεριλαμβανομένων και όλων των πληροφοριών και αντιλήψεων που κάθε ομάδα μεταφέρει στον σχολικό χώρο με την παρουσία του. Το μείγμα όπως αντιλαμβάνεται κανείς με μία πρώτη ματιά είναι εκρηκτικό και η διαχείρισή του δεν αποτελεί μία εύκολη διαδικασία. Σε μία περίοδο κρίσης, όπως η δική μας, που οι καλές μέρες μοιάζουν ουτοπία, είναι αναγκαίο να αντιληφθούμε το φορτίο που κουβαλάει κάθε ομάδα στον σχολικό χώρο.
Ειδικότερα, οι νέοι συχνά αντανακλούν με τη συμπεριφορά τους προβλήματα που βιώνουν στο οικογενειακό τους περιβάλλον ή στο στενό κοινωνικό τους περίγυρο, τα οποία δεν έχουν ούτε την ωριμότητα ούτε την εμπειρία να διαχειριστούν. Φυσικά, αυτό συνέβαινε πάντα, όμως η σημερινή κατάσταση είναι σαφώς πιο επιβαρυμένη από την πανδημία, τον εγκλεισμό, τον φόβο, την ανασφάλεια της εποχής μας.
Οι αντιδράσεις των νέων λοιπόν ποικίλουν και δεν περιορίζονται μόνο στις χαμηλές επιδόσεις, απότοκο και της δύο χρόνων, αλλά και στον τρόπο που διαχειρίζονται τον εαυτό τους, τις σχέσεις τους με τους άλλους μαθητές, αλλά και με τον καθηγητή και διευθυντή τους. Αν η εποχή της αυθεντίας -για καλό μας- έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί έχουμε όμως περάσει στην εποχή της οριζόντιας εξίσωσης των πάντων και της άλογης αμφισβήτησης, στον καιρό του λεονταρισμού και του κορδακισμού. Καθρέφτης της κοινωνίας το σχολείο καθρεφτίζει μέσα του την ασυδοσία, την έλλειψη σεβασμού, την ομοφοβία, τη στρέβλωση εννοιών και την αμφισβήτηση επιστημονικών δεδομένων.
Ποια η θέση του εκπαιδευτικού μέσα σε αυτή τη δίνη;
Μπορεί να προλάβει γεγονότα, να καθοδηγήσει, να πλατύνει ορίζοντες; Αυτός δεν είναι στην πραγματικότητα ο ρόλος του; Φευ. Γελιέστε οικτρά. Το Υπουργείο Παιδείας έχει άλλες προθέσεις. Δεν προβλέπεται στο σχολείο χώρος για καλλιέργεια συνειδήσεων και ηθικών αξιών. Η τέχνη έχει εξοστρακιστεί και η μόνη εκπρόσωπος της, η λογοτεχνία συνθλίβεται κάτω από το βάρος της τράπεζας θεμάτων που λειτουργεί ως άλλος Εφιάλτης στη συνείδηση των μαθητών. Η πρόβλεψη, αλλά και η παρότρυνση του Υπουργείου για ανάληψη διαφόρων προγραμμάτων από τους καθηγητές στα σχολεία γίνεται στο κενό, χωρίς καθοδήγηση, χωρίς υποστήριξη και χωρίς να υπολογίζεται ότι ναι μεν ο καθηγητής θα διαθέσει τον προσωπικό του χρόνο για την υλοποίησή τους, αλλά ο μαθητής δεν έχει την πολυτέλεια ούτε συχνά το κίνητρο για να παραμείνει μετά το πέρας των υποχρεωτικών μαθημάτων στο σχολείο.
Φυσικά, υπάρχουν εξαιρέσεις, αλλά οι εξαιρέσεις είναι λίγες. Ας μη παραλείψουμε και τις αυξημένες αρμοδιότητες του καθηγητή για ενημέρωση απουσιών, συμπλήρωση αξιολογήσεων που απομυζούν κάθε ίχνος δημιουργικότητας και φαντασίας. Μένουμε λοιπόν στον διεκπεραιωτικό ρόλο της ολοκλήρωσης μιας χαώδους ύλης και προσπαθούμε μέσα σε αυτές τις συμπληγάδες να εμφυσήσουμε μια ικμάδα ανθρωπιστικής παιδείας. Το στοίχημα μεγάλο και οι συνθήκες όπως προανέφερα δυσανάλογα ασύμμετρες των δυνατοτήτων που μας δίνονται.
Έτσι απομένουμε έρμοι, καθώς και η κοινωνία, πεπεισμένη ότι ο εκπαιδευτικός ευθύνεται για τις συμφορές όλου του τόπου δημιουργεί μια στρεβλή εικόνα στα παιδιά της για αυτούς και εμποδίζει την ώσμωση μεταξύ τους. Οι νέοι αλλιώς ζορισμένοι ήδη από το εκπαιδευτικό σύστημα που το ταυτίζουν με τον καθηγητή, με την κουλτούρα του σπιτιού τους για τον τεμπέλη εκπαιδευτικό και την απαξίωση του δεν τείνουν ευήκοα ώτα. Γυρνούν τις πλάτες τους στην καλύτερη περίπτωση ή τους χλευάζουν επιδεικτικά.
Ο κίνδυνος είναι μεγάλος
Τα παιδιά μεγαλώνουν σε έναν κόσμο χωρίς ίχνος συνείδησης, που διαμορφώνεται από τους ινφλουένσερς, τους σελέμπριτι της τηλεόρασης και στον οποίο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατέχουν πια τον ρόλο του “δασκάλου”. Το πλήθος των ατεκμηρίωτων πληροφοριών, η αναπαραγωγή στρεβλών ειδήσεων και απόψεων δημιουργεί ένα εκρηκτικό μορφωμένο αμόρφωτο. Παράλληλα η βία, το μίσος , οι ακραίες απόψεις διογκώνονται στον κόσμο του διαδικτύου, όπου η αντίθετη γνώμη εξοστρακίζεται και η ορθή κρίση προβάλλεται από εκάστη ομάδα ως μονοπώλιο. Μόνο το σχολείο θα μπορούσε να αποτελέσει αντίβαρο σε αυτή την κρίση, αν ο ρόλος του επαναπροσδιοριζόταν. Μόνο το σχολείο μπορεί να γίνει ο πυλώνας της ανθρωπιάς και της λογικής. Μόνο το σχολείο θα μπορούσε να προλάβει το κακό αν δεν του δένανε τα χέρια.
Φοβάμαι ότι αυτό το τέρας που τρέφει η κοινωνία μας έχει εισχωρήσει στα σχολεία. Ένα τέρας με πολλές μορφές το βλέπω να με κοιτά στα μάτια. Θέλω να το εξημερώσω. Όχι με όπλα, αλλά με λέξεις, θέατρο, ζωγραφική και μουσική. Μα ποιος ακούει το αίμα που στο πεζοδρόμιο τρέχει; Θα μας στοιχειώνει από δω και εμπρός ο θάνατος αυτός και η ανάσα του που μας κυκλώνει. Ένα παιδί. Και ακούω δίπλα μου παιδιά που δεν μπορώ να σώσω.
