Θωμάς Μπάκας, τ. Αναπληρωτής Καθηγητής, Εκπαιδευτικής Πολιτικής και Διοίκησης της Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Αυτή τη χρονιά (2022) συμπληρώνονται 100 χρόνια από όταν συστήθηκε για πρώτη φορά η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας, η οποία ξεκίνησε το 1922 και παραμένει μέχρι σήμερα (2022), το μοναδικό συνδικαλιστικό όργανο το οποίο εκπροσωπεί τους δασκάλους, τους νηπιαγωγούς και τους άλλους εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων, που διδάσκουν στα δημόσια δημοτικά σχολεία της χώρας μας.
Η σημασία της συγκρότησής της είναι πολύ σημαντική διότι οργάνωσε, εκπροσώπησε και προώθησε τα αιτήματα ενός σημαντικού κλάδου εργαζομένων ο οποίος άρχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες του αμέσως μετά τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους το 1832.
Στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του ελληνικού κράτους, από το 1832 και μετά, ο κλάδος των δασκάλων, παρά τη μεγάλη προσφορά του, ήταν τελείως περιφρονημένος για πολλούς λόγους.
Ένας βασικός λόγος ήταν ότι οι περισσότεροι δάσκαλοι ήταν ποιοτικά ανεπαρκείς διότι πολλοί λίγοι είχαν αποφοιτήσει από την πρώτη σχολή κατάρτισης των δασκάλων το «Διδασκαλείον», ενώ οι περισσότεροι ήταν οι λεγόμενοι γραμματοδιδάσκαλοι με μειωμένα προσόντα, απόφοιτοι είτε των Ελληνικών Σχολείων ή Σχολαρχείων που φοιτούσαν για τρία χρόνια μετά το τετράχρονο δημοτικό σχολείο, είτε απόφοιτοι των τρίχρονων Γυμνασίων στα οποία φοιτούσαν μετά την αποφοίτηση από το Σχολαρχείο. Αυτοί οι δάσκαλοι στερούνταν τα στοιχειώδη, τα απαραίτητα εφόδια και τις γνώσεις για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στο εκπαιδευτικό τους έργο.
Ένας άλλος λόγος της περιφρόνησης ήταν διότι βρίσκονταν στη διάθεση των τοπικών αρχόντων. Αυτό συνέβαινε διότι το κράτος στα πρώτα βήματα της συγκρότησής του δεν είχε τη δυνατότητα να ιδρύσει σχολεία και να διορίσει δασκάλους, γι αυτό ανέθεσε τη λειτουργία αυτή στους δήμους. Από εκεί προέκυψε και η ονομασία δημοτικά σχολεία και δημοδιδάσκαλοι η οποία παρέμεινε.
Η κατάσταση του κλάδου των δασκάλων άρχισε να βελτιώνεται από το έτος 1880, όταν ιδρύθηκαν σταδιακά μεσα σε δύο χρόνια για τη μόρφωσή τους τα τέσσερα Διδασκαλεία, στην τότε ελεύθερη Ελλάδα. Αυτά ήταν το Διδασκαλείο Αθηνών στην Αθήνα, το Διδασκαλείο Πελοποννήσου στην Τρίπολη, το Διδασκαλείο Θεσσαλίας στη Λάρισα και το Διδασκαλείο Επτανήσου στην Κέρκυρα.
Η κατάσταση των νηπιαγωγών ήταν ακόμη χειρότερη από πλευράς κατάρτισης, διότι δεν υπήρχαν πτυχιούχοι νηπιαγωγοί καταρτισμένες και όσες ασκούσαν το επάγγελμα ήταν απόφοιτες είτε των Παρθεναγωγείων είτε της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Η φοίτηση των Νηπιαγωγών σε Διδασκαλείο άρχισε πολύ αργότερα, το 1897 και όχι σε κρατικό, αλλά σε ιδιωτικό Διδασκαλείο, το Διδασκαλείο Νηπιαγωγών Καλλιθέας, που ίδρυσε η Ένωση των Ελληνίδων με πρωτεργάτη την παιδαγωγό Αικατερίνη Λασκαρίδου και το οποίο παρέμεινε το μοναδικό ίδρυμα κατάρτισης νηπιαγωγών στην Ελλάδα μέχρι το 1959.
Όταν στις ευρωπαϊκές χώρες αναπτύχτηκε το συνδικαλιστικό κίνημα, άρχισαν να οργανώνονται στη χώρα μας συλλογικά και οι δάσκαλοι στα τέλη του 19ου αιώνα για να προβάλλουν και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους, αλλά και να βελτιώσουν την επαγγελματική τους κατάσταση.
Στις αρχές του 1900 ιδρύθηκαν οι πρώτοι Διδασκαλικοί Σύλλογοι στις επαρχίες και από το έτος 1920, αφού είχε προηγηθεί για τους εργαζομένους στον ιδιωτικό τομέα η ίδρυση της Γενικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας (ΓΣΕΕ) ιδρύθηκαν από τους δασκάλους δύο Ομοσπονδίες Διδασκαλικών Συλλόγων, η μία με έδρα τη Χαλκίδα και ή άλλη με έδρα την Αθήνα.
Στη συνέχεια άρχισε μια κίνηση, με επικοινωνίες και συζητήσεις, για να ενωθούν οι δύο Ομοσπονδίες σε μία με έδρα την Αθήνα. Αυτές οι προσπάθειες έφεραν αποτέλεσμα και έτσι στις 21 Απριλίου 1921 έγινε σύγκληση στην Αθήνα των αντιπροσώπων των επαρχιακών συλλόγων των δασκάλων, στην οποία αποφασίστηκε η ένωση των δύο Ομοσπονδιών σε μία με την ονομασία «Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδος», (ΔΟΕ).
Στις εκλογές που έγιναν την περίοδο εκείνη εκλέχθηκε το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο εγκαταστάθηκε και ανέλαβε τα καθήκοντά του την 1η Μαρτίου 1922 με πρώτο Πρόεδρο το δάσκαλο Αντώνιο Καραγιάννη.
Η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας (Δ.Ο.Ε.) απέκτησε νομική προσωπικότητα ως δευτεροβάθμιο σωματείο με τη απόφαση 1849 του Πρωτοδικείου Αθήνας, της 18ης Μαΐου 1922.
Το πρώτο δημοσιογραφικό όργανο της Ομοσπονδίας ήταν το περιοδικό «ΕΡΜΗΣ» που εκδίδονταν στη Χαλκίδα.
Από τον Ιούνιο όμως του 1924 μέχρι σήμερα, δημοσιογραφικό όργανο της Δ.Ο.Ε. είναι το ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΚΟ ΒΗΜΑ, μια εφημερίδα η οποία εκδίδεται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Βασικός σκοπός της συνδικαλιστικής οργάνωσης των δασκάλων ήταν η εξύψωση του σχολείου και των λειτουργών του, καθώς και η εξυπηρέτηση των ηθικών και υλικών συμφερόντων τους όπως παρουσιάζονταν στο καταστατικό ίδρυσης της Ομοσπονδίας.
Στη διαδρομή των εκατό (100) χρόνων δράσης της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας πραγματοποιήθηκαν ογδόντα οχτώ (88) Γενικές Συνελεύσεις των αντιπροσώπων των τοπικών συλλόγων από όλη την Ελλάδα, οι οποίες έλαβαν αποφάσεις για την βελτίωση της επαγγελματικής και εκπαιδευτικής κατάστασης του κλάδου των δασκάλων.
Οι πιο σημαντικοί σταθμοί στην πορεία της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας (Δ.Ο.Ε ) είναι οι παρακάτω:
Το 1927, λίγα χρόνια μετά τη συγκρότησή της, γίνεται διάσπαση της Δ.Ο.Ε. ύστερα από κρατική παρέμβαση και η ομάδα η οποία αποσχίσθηκε ίδρυσε τη «Νέα Διδασκαλική Ομοσπονδία» στην οποία συμμετείχαν ελάχιστοι Διδασκαλικοί Σύλλογοι. Ο Υπουργός Παιδείας την αναγνώρισε γιατί βάδιζε «επί τη βάσει των κοινωνικών και εκπαιδευτικών απόψεων του κράτους».
Το 1930, έγινε επανένωση της Δ.Ο.Ε. στην ΙΓ΄ Γενική Συνέλευση, οπότε η «Νέα Ομοσπονδία» διαλύθηκε και οι σύλλογοι που την αποτελούσαν, επανήλθαν στη δύναμη της Δ.Ο.Ε.
Το 1935, με τη δικτατορία του Μεταξά, διαλύεται η Δ.Ο.Ε. και οι άλλες συνδικαλιστικές οργανώσεις με συντακτική πράξη (Μάιος 1935) και για 11 μήνες δεν υπήρχε Δ.Ο.Ε. μέχρι που έγινε η επανίδρυσή της, τον Απρίλιο του 1936.
Το διάστημα 1936-1947, από τον Ιούνιο του 1936 (που πραγματοποιήθηκε η ΙΗ΄ Συνέλευση) δεν υπήρχε διοίκηση στη Δ.Ο.Ε. λόγω της έκτακτης κατάστασης της χώρας (Δικτατορία Μεταξά, πόλεμος, εμφύλιος πόλεμος).
Το 1947, Ιούλιος έγινε η πρώτη μεταπολεμική Συνέλευση (ΙΘ΄) στην οποία Πρόεδρος εκλέχθηκε ο Ζαχαρίας Κωτσίκης.
Το διάστημα 1967-1975, υπήρξε διορισμένη Διοίκηση στη Δ.Ο.Ε. από τη δικτατορία. Ο τελευταίος εκλεγμένος Πρόεδρος της ΔΟΕ, πριν αρχίσει η δικτατορία το 1967, ήταν ο Κυπριανός Αρναούτογλου.
Στις 8 Μαΐου 1975, πραγματοποιήθηκε η πρώτη έκτακτη μεταδικτατορική Συνέλευση, ύστερα από σχετικό αίτημα 35 Συλλόγων δασκάλων στο Πρωτοδικείο Αθήνας, έγινε η κατάργηση της διορισμένης Διοίκησης και η εκλογή νέας με Πρόεδρο τον Παναγιώτη Καζαντζή.
Από το 1975 μέχρι το 1981 εκλέγεται το διοικητικό Συμβούλιο της ΔΟΕ με θητεία ενός χρόνου, όπως μονοετής ήταν επίσης η θητεία του από το 1922 μέχρι το 1981.
Από το 1981 μέχρι σήμερα οι εκλογές για την ανάδειξη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΔΟΕ γίνονται με το σύστημα της απλής αναλογικής και το Δ.Σ. που εκλέγεται έχει θητεία δύο χρόνια.
Σ’ όλη τη διάρκεια της 100χρονης δράσης η Δ.Ο.Ε. προώθησε σημαντικά επαγγελματικά και εκπαιδευτικά αιτήματα των δασκάλων και νηπιαγωγών και αναβάθμισε την ποιότητα των εκπαιδευτικών με πιο σημαντικές κατακτήσεις τις εξής:
Πέτυχε με τους αγώνες της τη μισθολογική και βαθμολογική αναβάθμιση του κλάδου των δασκάλων και νηπιαγωγών.
Πέτυχε να πείσει την Πολιτεία ώστε να ικανοποιηθεί το αίτημά της για να ανέβει το επίπεδο της μόρφωσης των δασκάλων & νηπιαγωγών από τις 2ετείς σπουδές σε 4ετείς και μέσα σε πανεπιστημιακές σχολές.
Πέτυχε με την επιμονή της και τους συνεχείς αγώνες της να αλλάξει ο θεσμός του Επιθεωρητή και να αντικατασταθεί με το θεσμό του Σχολικού Συμβούλου.
Γενικότερα σε όλη την μακρόχρονη πορεία των διεκδικήσεών της προέβαλε και στήριξε την επαγγελματική, επιστημονική και κοινωνική καταξίωση του κλάδου των δασκάλων και νηπιαγωγών, με αποτέλεσμα οι σημερινοί δάσκαλοι και νηπιαγωγοί να είναι μια σημαντική επαγγελματική κατηγορία.
Για τις επιτυχίες αυτές σημαντικές είναι οι υπηρεσίες και οι αγώνες όλων των απλών μελών της, δασκάλων και νηπιαγωγών, που υπηρέτησαν και υπηρετούν σε όλα τα σημεία και τις γωνίες της χώρας, από το πιο απομακρυσμένο χωριό και νησί μέχρι τις μεγαλουπόλεις.
