«Οι σημερινές κοινωνίες επιζητούν από τους επιστήμονες προωθημένες και εξειδικευμένες γνώσεις, που αποκτώνται στις μεταπτυχιακές εξειδικεύσεις και όχι στα πρώτα 3, 4, 5 ή και 6 έτη σπουδών»
Προξενεί απορία η εμμονή των καθ’ ημάς Υπουργείων Παιδείας, στον αναχρονιστικό τρόπο θεώρησης των στη χώρα μας. Εξακολουθούν να βλέπουν τις βασικές πανεπιστημιακές σπουδές, των τεσσάρων ή πέντε ετών, ως πλήρη επιστημονική κατάρτιση και άρα με αποφοίτους έτοιμους να καλύψουν την τρέχουσα πρακτική. Με άλλα λόγια, βλέπουν τα πανεπιστήμια όπως αυτά οργανώνονταν τις πρώτες δεκαετίες μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αναφερόμαστε στην παροχή «επαγγελματικών δικαιωμάτων», κυρίως στις κρίσιμες επαγγελματικές πρακτικές.
Τις τελευταίες όμως δεκαετίες, είμαστε μάρτυρες μιας ραγδαίας και δύσκολα προβλέψιμης ανάπτυξης των επιστημών. Αυτήν την ραγδαία εξέλιξη της Θεωρίας και της Πρακτικής, κανένα Πανεπιστήμιο δεν μπορεί πλέον να καλύψει, σε επίπεδο προπτυχιακών σπουδών: θα βρίσκεται διαρκώς ένα βήμα πίσω και, ακόμα χειρότερα, θα έχει δεσμεύσει τον απόφοιτό του σε παρωχημένες γνώσεις και δεξιότητες. Αυτό δυστυχώς δεν μπορούν να το αντιληφθούν τα αρμόδια υπουργεία μας, που πασχίζουν να ενισχύσουν τις προπτυχιακές σπουδές με πρόσθετα έτη, προσπαθώντας έτσι, ματαίως, να καλύψουν τις απαιτήσεις της επιστήμης και της πρακτικής.
Γι’ αυτό τα σημερινά Πανεπιστήμια, διεθνώς, αναδιοργανώθηκαν. Ανταποκρίθηκαν στην ανάγκη να περιλάβουν δύο κύριους και διακριτούς κύκλους σπουδών. Ο πρώτος κύκλος περιλαμβάνει τη που απονέμει τον βασικό τίτλο σπουδών. Ο δεύτερος κύκλος απονέμει τη μεταπτυχιακή εξειδίκευση, που αποκαλούμε master. Η βασική εκπαίδευση θα εντάσσει μεν τον φοιτητή σε μια κάποια στοιχειώδη πρακτική της επιστήμης του, αλλά κυρίως θα εμβαθύνει στα γνωσιολογικά θεμέλιά της, π.χ. στα μαθηματικά ή στη φιλοσοφία, με στόχο να του παράσχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει την εξέλιξή της. Η μεταπτυχιακή εξειδίκευση θα του παρέχει τη δυνατότητα να ασκεί προωθημένες πρακτικές, γιατί οι κοινωνίες ήδη έτσι εξελίσσονται, αλλά θα του παρέχει και τη δυνατότητα να εντάσσεται στη διαδικασία εξέλιξής της επιστήμης.
Οι σημερινές κοινωνίες επιζητούν από τους επιστήμονες προωθημένες και εξειδικευμένες γνώσεις, που αποκτώνται στις μεταπτυχιακές εξειδικεύσεις και όχι στα πρώτα Ενίοτε και μεταπτυχιακή πρακτική εξάσκηση, αλλά κυρίως μεταπτυχιακές σπουδές. Αυτό γίνεται πλέον σε όλο τον προηγμένο κόσμο. Βεβαίως αυτό δεν σημαίνει πως αυτές οι πρώτες βασικές πανεπιστημιακές σπουδές στερούνται πρακτικής εφαρμογής, αν και οσονούπω θα ζούμε αποκλειστικώς σε περιβάλλοντα υψηλών απαιτήσεων.
Αντ’ αυτού, εμείς εμμένουμε στην οργάνωση ενιαίων σπουδών, με ενιαίο δίπλωμα, συχνά ξεπερασμένο άμα τη αποκτήσει του. Εξαίρεση αποτελούν οι Ιατρικές Σχολές, που ακολουθώντας τις εξελίξεις της επιστήμης, ορθώς περιλαμβάνουν 6ετή βασική εκπαίδευση, αλλά, προς αρτιότερη κάλυψη των σημερινών απαιτήσεων, απαιτούν και μεταπτυχιακή εξειδίκευση,. Στα θέματα όμως των Μηχανικών, δυστυχώς το καθ’ ημάς Τεχνικό Επιμελητήριο (ΤΕΕ) μένει πιστό σε παρωχημένες εμμονές, θεωρώντας πως ο απόφοιτος των πενταετών σπουδών των Πολυτεχνικών Σχολών της χώρας, θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να μελετά και να υπογράφει τα πάντα. Ενδεχομένως να είναι απαραίτητα αυτά τα πέντε έτη βασικής εκπαίδευσης, αλλά αυτές οι σπουδές δεν μπορούν να καλύψουν προωθημένες πρακτικές, π.χ., κρεμαστές γέφυρες, κτήρια πολύ μεγάλης κλίμακας, μηχανολογικούς εξοπλισμούς και αυτοματισμούς αιχμής, κ.λ.π., πρακτικές που ολοένα και περισσότερο αποτελούν απαιτήσεις της καθημερινότητας. Επί πλέον, αδυνατίζει η παροχή στους φοιτητές ισχυρών γνωσιολογικών θεμελίων. Απαιτούνται μεταπτυχιακές εξειδικεύσεις, που πρέπει να περιλαμβάνουν κυρίως μεταπτυχιακές σπουδές. Η απόδοση έτσι «επαγγελματικών δικαιωμάτων» από το ΤΕΕ, πρέπει να διαφοροποιείται και επιμερίζεται αναλόγως. Ως αντίλογος, τίθεται πως τα μεγάλα και απαιτητικά έργα αποτελούν αντικείμενο Δημοσίων φορέων, όπου εκεί υπάρχει έλεγχος επαγγελματικής εμπειρίας και σπουδών. Όμως, οσονούπω και τα ιδιαιτέρων απαιτήσεων έργα θα γίνονται -και εν πολλοίς ήδη γίνονται- από ιδιωτικούς φορείς και καλό θα είναι να μη επαφιέμεθα στη συνείδησή τους και μόνο.
Δυστυχώς και οι Σχολές Μηχανικών του νεοπαγούς Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, αντί να επικεντρωθούν στην οργάνωση μεταπτυχιακών σπουδών στις προωθημένες πρακτικές του Μηχανικού, με τις βασικές τετραετείς ή πενταετείς σπουδές να έχουν χαρακτήρα κυρίως ισχυρής γνωσιοθεωρητικής υποδομής, ανοίγοντας τον δρόμο του εκσυγχρονισμού των σπουδών των Μηχανικών στη χώρα μας, αρκούνται στο επινοημένο και διεθνώς παράδοξο του «ενσωματωμένου μαστερ». Εμμένουν δηλαδή στην ενσωμάτωση βασικών σπουδών και εξειδίκευσης, όπως άλλωστε και όλες οι Πολυτεχνικές Σχολές της χώρας. Μόνη λύση αποτελεί η αλλαγή του τρόπου απόδοσης επαγγελματικών δικαιωμάτων από το ΤΕΕ, ως του μόνου αρμόδιου για το ζήτημα αυτό. Πρέπει το συντομότερο δυνατόν να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα της επιστήμης και της πρακτικής των Μηχανικών.
Ένα άλλο πολύ κρίσιμο ζήτημα, είναι αυτό της μη ευελιξίας των σπουδών. Ήδη από τη δεκαετία του -80, στα ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια, επιδιώκεται οι φοιτητές να μπορούν να αλλάζουν μέχρι και ειδικότητα, χρησιμοποιώντας προς τούτο τις «πιστωτικές μονάδες» των μαθημάτων και τις δυνατότητες αντιστοίχισης Τμημάτων και συναφών γνωσιολογικών αντικειμένων. Στη χώρα μας, μόλις και μετά βίας δόθηκε, προσφάτως, η δυνατότητα στο φοιτητή να παρακολουθήσει μαθήματα άλλου Τμήματος, χωρίς να αποκολλάται όμως από το δικό του, αλλά και να λαμβάνει και κάποιο άλλο δευτερεύον πτυχίο. Προφανώς δεν έχει γίνει κατανοητό τι σημαίνει ευελιξία σπουδών. Δεν βλέπουμε πως συχνά οι φοιτητές εγκλωβίζονται σε ειδικότητες που δεν τους συγκινούν;
Είναι βέβαιο πως κάποια στιγμή όλοι θα προσαρμοστούμε στις απαιτήσεις των καιρών μας, αλλά μέχρι τότε θα βλάπτουμε τους νέους μας και τη χώρα. Το θέμα δεν αφορά όμως μόνο τους πολιτικούς διαχειριστές μας, αλλά και τη νοοτροπία μας, ίσως μάλιστα περισσότερο αυτήν.
* Νικήτας Χιωτίνης, Ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
