Τα Πανεπιστήμια στην Ελλάδα πραγματοποιούν περισσότερη Ε&Α από το κράτος, ενώ οι δαπάνες τους είναι ιδιαίτερα αυξημένες (συγκριτικά) στην Περιφέρεια και όχι στις κεντρικές περιοχές
Μόλις 4 περιφέρειες της χώρας, κατορθώνουν να υπερβούν το μέσο όρο σε ό,τι αφορά την «ένταση Ε&Α», δηλαδή τη δαπάνη Ερευνας & Ανάπτυξης ως ποσοστό (%) του ΑΕΠ, η οποία αποτελεί και τον πιο βασικό δείκτη για τη σημασία που αποδίδει μια χώρα ή περιφέρεια στη συγκεκριμένη δραστηριότητα.
Ταυτόχρονα, τα Πανεπιστήμια της περιφέρειας, τα ίδια ιδρύματα και λουκέτα, φαίνεται ότι ουσιαστικά «σώζουν» την ελληνική επαρχία, αφού προκύπτει ότι χωρίς αυτά, η Ερευνα και Ανάπτυξη στις περισσότερες περιφέρειες της χώρας θα βρισκόταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Οπως προκύπτει από μελέτη που ανακοίνωσε χθες το , το 2019 μόνο οι Περιφέρειες Αττικής (1,63%), Κρήτης (1,51%), Ηπείρου (1,47%) και Δυτικής Ελλάδας (1,40%) υπερβαίνουν τον εθνικό μέσο όρο (1,28%). Και αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει η έκδοση και σε σύγκριση με την αντίστοιχη έκδοση του 2015, όλοι οι δείκτες παρουσιάζουν αυξητική τάση.
Ωστόσο, όπως φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα, οι δαπάνες Ε&Α είναι ικανοποιητικές μόνο στις 4 προαναφερθείσες περιφέρειες, ενώ συνολικά η επίδοση της χώρας ανέρχεται σε 1,27% κατά μέσο όρο, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στην ΕΕ28 είναι 2,15%…
Οι δείκτες αναφέρονται σε τέσσερις θεματικούς άξονες: α) τις δραστηριότητες Έρευνας & Ανάπτυξης, όπως αυτές αποτυπώνονται µέσω των δαπανών Ε&Α που πραγματοποιούν οι φορείς κάθε Περιφέρειας, β) το ανθρώπινο δυναμικό που συμβάλλει στις δραστηριότητες Ε&Α, γ) τις επιδόσεις των φορέων των Περιφερειών σε ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά έργα, σε επιστημονικές δημοσιεύσεις και σε διδακτορικές διατριβές, από όπου προκύπτει η διεθνής παρουσία, η αριστεία και οι τομείς επιστημονικής και τεχνολογικής εξειδίκευσης των Περιφερειών, δ) τις καινοτομικές επιδόσεις των επιχειρήσεων των Περιφερειών.
Τι κάνουν τα Πανεπιστήμια
Τα στατιστικά στοιχεία Ε&Α αναλύονται σε 4 τομείς, στους οποίους κατηγοριοποιούνται οι φορείς που εκτελούν δραστηριότητες Ε&Α (BES – Business Sector: Τομέας επιχειρήσεων, GOV – Government Sector: Κρατικός τομέας, HES – Higher Education Sector: Τομέας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, PNP – Private Non Profit Organisations: Τομέας ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων). Σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με τα στοιχεία για τη διάρθρωση της πραγματοποιούμενης δαπάνης Ε&Α, o τομέας των επιχειρήσεων πραγματοποιεί το μεγαλύτερο μέρος της Ε&Α στην Περιφέρεια Αττικής, στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και στην Περιφέρεια Πελοποννήσου.
Στις υπόλοιπες Περιφέρειες το υψηλότερο μερίδιο καταλαμβάνει είτε ο τομέας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (στις περιπτώσεις των Περιφερειών Κεντρικής Μακεδονίας, Δυτικής Ελλάδας, Θεσσαλίας, Ηπείρου, Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, Βορείου Αιγαίου, Δυτικής Μακεδονίας, Ιονίων Νήσων), είτε ο κρατικός τομέας (στις περιπτώσεις των Περιφερειών Κρήτης, και Νοτίου Αιγαίου).
Από τα ανάλογα στοιχεία λοιπόν βλέπουμε ότι τα Πανεπιστήμια στην Ελλάδα, πραγματοποιούν περισσότερη Ε&Α από το κράτος, ενώ οι δαπάνες τους είναι ιδιαίτερα αυξημένες στην Περιφέρεια, και όχι στις κεντρικές περιοχές! Για παράδειγμα, σε Ηπειρο, Αν.Μακεδονία-Θράκη, Θεσσαλία κα, ο ρόλος των Πανεπιστημίων στην έρυνα είναι ιδιαίτερα αυξημένος (με πράσινο χρώμα η συνεισφορά των ΑΕΙ)
Προσωπικό σε Ε&Α: Όσον αφορά την απασχόληση του προσωπικού Ε&Α, δηλαδή των ερευνητών (επιστήμονες, μηχανικοί, διδάκτορες κ.λπ.) και του λοιπού προσωπικού (όπως τεχνικοί, προγραμματιστές, διοικητικοί υπάλληλοι κ.λπ.), το μεγαλύτερο μέρος εντοπίζεται στην Περιφέρεια Αττικής, ενώ ακολουθούν η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και η Περιφέρεια Κρήτης. Στον δείκτη «Ποσοστό (%) του προσωπικού Ε&Α στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό (εργατικό δυναμικό)» που συμπεριλαμβάνεται στους δείκτες παρακολούθησης του «Στόχου 9 – Βιομηχανία, Καινοτομία και Υποδομές» των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, η υψηλότερη επίδοση το 2019 καταγράφεται στην Περιφέρεια Αττικής (1,56%) και ακολουθούν η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας (1,38%), η Περιφέρεια Κρήτης (1,37%), και η Περιφέρεια Ηπείρου (1,24%), ποσοστά που είναι υψηλότερα της μέσης εθνικής επίδοσης (1,18%).
Επιστημονική αριστεία και εξωστρέφεια: Τα δεδομένα συμμετοχής των ελληνικών φορέων σε ερευνητικά έργα στο πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για έρευνα & καινοτομία, αποτελούν έναν ασφαλή δείκτη ισχυρής εξωστρέφειας των περιφερειών αλλά και έναν εν δυνάμει δείκτη επιστημονικής αριστείας. Η πλειονότητα των συμμετοχών στον Ορίζοντα 2020 την περίοδο 2014-2020 αφορά φορείς από την Περιφέρεια Αττικής (3.221 συμμετοχές), οι οποίοι έλαβαν χρηματοδότηση πάνω από 978 εκατ. ευρώ, περίπου το 60% της συνολικής κοινοτικής χρηματοδότησης στη χώρα. Ακολουθούν η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με 949 συμμετοχές και 324 εκατ. ευρώ και η Περιφέρεια Κρήτης με 490 συμμετοχές και 171 εκατ. ευρώ.
Διατριβές και δημοσιεύσεις
Τέλος, η ερευνητική παραγωγή σε διδακτορικές διατριβές και επιστημονικές δημοσιεύσεις συνδέεται με την επιστημονική εξειδίκευση και την αριστεία των περιφερειών. Ο μεγαλύτερο αριθμός διδακτορικών διατριβών αφορά την Περιφέρεια Αττικής (2.889 την περίοδο 2016-2019) και την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (1.318 την περίοδο 2016-2019). Όσον αφορά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, την περίοδο 2014-2018, οι δημοσιεύσεις των φορέων της Περιφέρειας Κρήτης επιτυγχάνουν τον υψηλότερο δείκτη απήχησης (10,68), και ακολουθούν οι δημοσιεύσεις της Περιφέρειες Ηπείρου (10,60), Βορείου και Νοτίου Αιγαίου (10,06), Δυτικής Μακεδονίας (9,63), Αττικής (9,41), Κεντρικής Μακεδονίας (8,89), Πελοποννήσου (8,29), Στερεάς Ελλάδας (7,70), Δυτικής Ελλάδας (7,64), Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (6,47), Θεσσαλίας (6,37), και Ιονίων Νήσων (3,96).
Όπως τονίζει η Διευθύντρια του ΕΚΤ Δρ Εύη Σαχίνη «Η παραγωγή νέας γνώσης -δια της ερευνητικής δραστηριότητας- και η αξιοποίησή της στην πραγματική οικονομία και παραγωγή –δια της προώθησης και εφαρμογής της καινοτομίας- είναι ζωτικής σημασίας τόσο για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας όσο και για την αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών προκλήσεων της εποχής μας. Η παρατεταμένη ύπαρξη χάσματος στις επιδόσεις μεταξύ περιοχών στους τομείς των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας διευρύνει τις οικονομικές και αναπτυξιακές αποκλίσεις, αυξάνοντας τον κίνδυνο της εμφάνισης μια ιδιότυπης «παγίδας φτώχειας», η οποία καθηλώνει τις λιγότερο ευνοημένες περιοχές.
