«Οι μεταφράσεις αυτές θεωρούνται ακόμη και σήμερα υψηλής ποιότητας και διαβάστηκαν από γενιές και γενιές Ελλήνων» – Γράφει ο Ανδρέας Λαμπέτης
Το όνομα του Μανιάτη πεζογράφου και μεταφραστή Βάσου Δασκαλάκη (1897–1944) είναι στις μέρες μας, σχεδόν ολότελα, λησμονημένο. Κι όμως, υπάρχουν λόγοι πολλοί, για να σκύψουμε και πάλι πάνω απ’ το έργο του, να το θυμηθούμε ή να το ανακαλύψουμε. Να ξαναδιαβάσουμε κείνες και να τον μνημονεύουμε, πια, ως άνθρωπο της συντελεσμένης πράξης. Ζυμωμένος από νωρίς με τα βάσανα της ζωής, ο Βάσος Δασκαλάκης πάλεψε αγόγγυστα για να μορφωθεί και να επιβιώσει. Πλάι στον αγώνα της καθημερινής επιβίωσης, έβρισκε τη δύναμη να θεραπεύει και την Λογοτεχνία, μελετώντας και γράφοντας. Ήξερε να καταδύεται μες στις ψυχές των άλλων και να εκμαιεύει τα ταλέντα εκείνα που ο φόβος τους έσπρωχνε προς τον σκοτεινό βυθό της ανυπαρξίας. Παρότρυνε τη σύντροφό του Έλλη Αλεξίου να γράψει όσα ήξερε να διηγείται για να μη χαθούν. Χάρη στην επιμονή του λοιπόν κέρδισαν τα ελληνικά γράμματα μια ξεχωριστή φωνή. Την δασκάλα του λαού που ήξερε να σκέφτεται, αλλά και να πράττει.
Μαγεμένος απ’ τη λογοτεχνία της μακρινής Νορβηγίας, στρώθηκε φίλεργος πάνω από βαριά λεξικά και βιβλία γεμάτα παράξενους ήχους για να μάθει μόνος του τη νορβηγική γλώσσα. Στόχος του ήταν να μπορέσει να μεταφράσει από το πρωτότυπο τα Henrik Ibsen και Knut Hamsun. Και το πέτυχε. Δεν άνθισαν ματαίως οι κόποι του. Οι μεταφράσεις αυτές θεωρούνται ακόμη και σήμερα υψηλής ποιότητας και διαβάστηκαν από γενιές και γενιές Ελλήνων. Ακόμη, ο μεταφρασμένος αυτός λόγος ακούστηκε στο θέατρο σε πολλές παραστάσεις. Όπως κατά την θεατρική περίοδο 1939-1940 στο ανέβασμα του έργου του ιψενικού έργου “Η αγριόπαπια” το οποίο σκηνοθέτησε ο Κάρολος Κουν και ανέβηκε από τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη στο θέατρο Κοτοπούλη-Rex, Πανεπιστημίου 48.
Κι ήταν μια μετάφραση του έργου του Knut Hamsun “Στο άστρο του φθινοπώρου” από τον Βάσο Δασκαλάκη που έδωσε έναν Γενάρη του 1944 τα πρώτα φτερά στον εκδοτικό οίκο “Ίκαρο”, για ν’ αρχίσει να πετάει, σκορπίζοντας με το λυχνάρι των γραμμάτων λίγο φως στον σκοτεινό κατοχικό αττικό ουρανό.
Ο Βάσος Δασκαλάκης πέθανε λίγο καιρό μετά πέθανε από διάτρηση στομάχου. Δεν πρόλαβε να δει την πατρίδα ελεύθερη. Ο χρόνος άπλωσε τη σκόνη του πάνω στο έργο του. Πού και πού θ’ ακουστεί φευγαλέα το παράξενό του όνομα σε κάποιο αμφιθέατρο μιας Φιλοσοφικής Σχολής. Ίσως να παραξενευτεί κανείς νέος και να γυρέψει να βρει τα ίχνη του μέσα σε σκοτεινές βιβλιοθήκες και στις μνήμες των ανθρώπων που ακόμα ζουν και θυμούνται. Κι ίσως αναρωτηθεί: «πώς να έμοιαζε λοιπόν αυτός ο Βάσος Δασκαλάκης;». Ας θυμηθούμε τη μορφή του, καταπώς τον ζωγράφισε με κάρβουνο ο Φώτης Κόντογλου. Αφού χάσαμε για πάντα τον ήχο της φωνής του, ας αφουγκραστούμε τον ήχο της
*Ανδρέας Λαμπέτης, Κλασικός Φιλόλογος (Master Universität Hamburg), 21 Φεβρουαρίου του 2022, Ανατολικό Βερολίνο
