Σχολεία: Επιχείρηση μετατροπής τους σε οικονομικές μονάδες
Η αυτονομία των σχολείων είναι βασικός πυλώνας του νέου αναβαθμισμένου σχολείου τονίζει, συχνά πυκνά, με κάθε ευκαιρία, η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως
Πρόσφατα η ότι «υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ της Ελλάδας κι άλλων χωρών κι αυτό έχει να κάνει με το πώς είναι δομημένο το εκπαιδευτικό σύστημα. Σας θυμίζω ότι η χώρα μας έχει ένα από τα πιο υπερσυγκεντρωτικά εκπαιδευτικά συστήματα στην Ευρώπη. Αυτό το αλλάζουμε και θα το αλλάξουμε προσεχώς και με ένα άλλο νομοσχέδιο, στο οποίο αποκεντρώνουμε διαρκώς εξουσίες».
Τον Αύγουστο του 2021, στον πρόσφατο νόμο 4823/2021 «» στο Μέρος Δ΄ «Διατάξεις για την αυτονομία της σχολικής μονάδας» σημειώνεται ότι «σκοπός είναι η ενίσχυση της αυτονομίας των σχολικών μονάδων της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και η αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου μέσω της απόδοσης μεγαλύτερης ελευθερίας στην οργάνωση της διδασκαλίας, της ενίσχυσης του ρόλου του Διευθυντή/Προϊσταμένου της σχολικής μονάδας και των εκπαιδευτικών σε θέσεις ευθύνης και της θέσπισης ενός πλαισίου αυξημένης διαφάνειας και λογοδοσίας».
Στις 24 Αυγούστου του 2022, λίγο πριν από την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς το υπουργείο Παιδείας σε ανακοίνωσή του σημειώνει: «Με Αποφάσεις της Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκης Κεραμέως και της Υφυπουργού Ζέττας Μακρή συνεχίζεται η εισαγωγή καινοτομιών στα σχολεία της χώρας και η υλοποίηση των εμβληματικών μεταρρυθμίσεων για τον εκσυγχρονισμό, την αυτονομία και την ενίσχυση της σχολικής μονάδας και του εκπαιδευτικού έργου».
«Ελιξίριο» της δήθεν εκπαιδευτικής αναγέννησης
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Νίκη Κεραμέως προβάλλει την αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος και την αυτονομία των σχολείων σαν το ελιξίριο της εκπαιδευτικής αναγέννησης.
Από την επόμενη διακυβέρνησης της ΝΔ, κατά την ομιλία της στη Βουλή τον Ιούλιο του 2019, τόνισε την ανάγκη για «αυτονομία» των σχολικών μονάδων και των Πανεπιστημίων, την αξιολόγηση και σύνδεσή της με τη χρηματοδότηση.
Λίγο νωρίτερα ο είχε παρουσιάσει ως εξής το όραμα και το σχέδιό του για την εκπαίδευση: «Η Παιδεία έχει ανάγκη από πιο αυτόνομα και δημιουργικά σχολεία. Με μεγαλύτερη ελευθερία στην οργάνωση, στη διαχείριση πόρων, στην επιλογή διδακτικού προσωπικού, στην κατάρτιση προγράμματος σπουδών. Να ξεφύγουμε από την τυραννία του ωρολογίου προγράμματος… και αξιολόγηση παντού».
Οφείλουμε να επισημάνουμε στο σημείο αυτό τα παρακάτω:
Η υιοθέτηση των κατευθυντήριων γραμμών των παραπάνω φορέων από την κυβέρνηση και την υπουργό Παιδείας Νίκη Κεραμέως δεν προκαλεί καμιά έκπληξη. Είναι κοινός τόπος των εκθέσεων της Ε.Ε., του ΣΕΒ, του ΟΟΣΑ, αλλά και των «πορισμάτων» του λεγόμενου εθνικού διαλόγου του Αντώνη Λιάκου της περιόδου 2015-2016, είναι η άμεση απαίτηση για δρομολόγηση της αυτονομίας της σχολικής μονάδας, της αποκέντρωσης του εκπαιδευτικού συστήματος, της μείωσης του μισθολογικού κόστους και της γενικευμένης αξιολόγησης στην εκπαίδευση. Η κοινή στρατηγική γραμμή ανάμεσα σε αυτά που προτείνει ο ΟΟΣΑ και στις προτάσεις που αποτυπώνει ο ΣΕΒ και οι σχολάρχες στις αναφορές τους δεν πρέπει να ξαφνιάζει κανέναν, καθώς πρόκειται για αποτύπωση των κυρίαρχων επιλογών του κεφαλαίου για την εκπαίδευση.
Θυμίζουμε ότι η κεντρική πρόταση του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων (), των σχολαρχών (ιδιοκτήτες ιδιωτικών σχολείων) και του ΟΟΣΑ στο θέμα αυτό συνοψίζονται στα παρακάτω:
1. Αυτονομία σχολικών μονάδων-ενίσχυση της αυτονομίας των διοικήσεων των σχολείων στη λήψη αποφάσεων που αφορούν τη διαμόρφωση του εκπαιδευτικού προγράμματος και τη διαχείριση του προϋπολογισμού του σχολείου (αυτοχρηματοδότηση των σχολείων στο πλαίσιο της «αυτονομίας» και κατηγοριοποίησή τους ανάλογα με τις επιδόσεις ή τις εγγραφές).
2. Άμεση και πλήρης υπαγωγή στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Βήμα-βήμα για σχολεία-επιχειρησιακές μονάδες και νέο δημόσιο μάνατζμεντ
Η λεγόμενη αυτονομία της σχολικής μονάδας, η διαφοροποίηση στο ίδιο το περιεχόμενο των σχολείων (που θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την εγγραφή μαθητών και την άνοδο των μαθητικών επιδόσεων, προκειμένου να διατηρήσουν τη δημόσια χρηματοδότησή τους), η μετατροπή των σχολείων σε επιμέρους επιχειρησιακές μονάδες που θα προσπαθούν να εξασφαλίσουν το «ψωμί» τους μόνες τους (προφανώς από τους γονείς ή από κάποιους χορηγούς ή με την ενίσχυση του ατομικού τους προϋπολογισμού διαμέσου της εμπορευματοποίησης των δημόσιων υποδομών τους), η επιβολή των αρχών του νέου δημόσιου μάνατζμεντ στο πεδίο του δημόσιου σχολείου (με τον νέο νόμο οι διευθυντές μετατρέπονται σταδιακά σε μάνατζερ), η λεγόμενη «ελεύθερη επιλογή» του διδακτικού προσωπικού (που σημαίνει εδραίωση μηχανισμών ρουσφετιού), μαζί με την ενίσχυση του ρόλου της γονεϊκής επιλογής, της δυνατότητας δηλαδή των γονιών να επιλέξουν σχολείο, αποτελούν τη «χημεία» της αποδόμησης του δημόσιου χαρακτήρα του εκπαιδευτικού συστήματος.
Ήδη με το άρθρο 82 του ν. 4823/2021, προβλέπεται ότι ο Διευθυντής της σχολικής μονάδας με δική του πρωτοβουλία, δύναται να αποφασίζει τη σύναψη συμφωνιών συνεργασίας με κάθε φορέα που κρίνει σκόπιμο. Αυτό που στην πραγματικότητα περιγράφεται εδώ είναι η προετοιμασία για την είσοδο των ιδιωτών στα σχολεία, όπου οι τελευταίοι θα μπορούν να αξιοποιούν τις εγκαταστάσεις του σχολείου.
Όπως εύστοχα επισημαίνει ο Γιώργος Καλημερίδης, η σχολική αυτονομία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της συστηματικής προσπάθειας των κυρίαρχων εκπαιδευτικών πολιτικών να μειώσουν το κόστος της δημόσιας εκπαίδευσης, να τροποποιήσουν τους πολιτιστικούς και ιδεολογικούς προσανατολισμούς του σχολείου με βάση τις αρχές της επιχειρηματικότητας και της αγοράς και να τροποποιήσουν το συσχετισμό ισχύος των κοινωνικών και εκπαιδευτικών δυνάμεων που καθορίζουν τον προσανατολισμό της εκπαιδευτικής πολιτικής.
Η ανάθεση μεγάλου μέρους της ευθύνης για τη χρηματοδότηση, τη λειτουργία, τους προσανατολισμούς κάθε εκπαιδευτικού ιδρύματος στο εκπαιδευτικό προσωπικό, στους εκπαιδευόμενους, στους γονείς, στην «τοπική κοινωνία» και στους «παραγωγικούς φορείς» είναι φανερό ότι καλλιεργεί την τάση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να υποχωρούν στις απαιτήσεις των «πελατών», αφού η συντήρηση ή η ανάπτυξή τους εξαρτάται άμεσα από τη «ζήτηση» των εκπαιδευτικών «προϊόντων» τους.
Παράλληλα, καθώς προοπτικά μια σειρά κεντρικά ζητήματα, όπως ο τρόπος πρόσληψης, ο μισθός, ο πειθαρχικός έλεγχος, προβλέπεται να καθορίζονται σε επίπεδο σχολικής μονάδας ή δήμου και περιφέρειας, θα πριμοδοτηθεί η αποδυνάμωση των εκπαιδευτικών οργανώσεων, οι οποίες θα δυσκολεύονται πλέον να οργανώσουν τα μέλη τους σε πανεθνικό επίπεδο.
Κοντολογίς:
1. Η αυτονομία της σχολικής μονάδας σημαίνει την αποκοπή του δημόσιου σχολείου από την κρατική χρηματοδότηση και τη μετατροπή του σε εμπορευματοποιημένη και ιδιωτικοποιημένη ζώνη. Είναι η ευθεία αναζήτηση από τα σχολεία οικονομικών πόρων από την τοπική ή την ευρύτερη αγορά με αντάλλαγμα ιδεολογικές, πολιτιστικές και οικονομικές εξαρτήσεις στη διαμόρφωση του εκπαιδευτικού προγράμματος, στην επιλογή και διαχείριση του προσωπικού, στους εκπαιδευτικούς στόχους και στο κοινωνικό προφίλ κάθε σχολείου.
2. Η αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος είναι η βάση για τη ραγδαία μείωση της χρηματοδότησης και της διαφοροποιημένης λειτουργίας των σχολικών μονάδων με βάση τις διαφοροποιημένες ανάγκες και τις οικονομικές δυνατότητες των τοπικών κοινωνιών.
Αυτονομία που οδηγεί… σε μεγαλύτερο κρατικό έλεγχο!
Κάτι τελευταίο από την εμπειρία άλλων χωρών στις οποίες έχει προχωρήσει η σχολική αυτονομία: Αν και τα σχολεία αποκτούν φαινομενικά, στα πλαίσια της αυτονομίας, ένα σύνολο νέων αρμοδιοτήτων, ελέγχονται πλέον σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό για τις επιδόσεις των μαθητών τους στη βάση συγκεκριμένων ποσοτικών κριτηρίων.
Πρόκειται για λογοδοσία βασιζόμενη στις συγκεκριμένες αποδόσεις, γεγονός που οδηγεί στην ομογενοποίηση των παιδαγωγικών πρακτικών στα σχολεία γύρω από ό,τι είναι μετρήσιμο (διδασκαλία για τις εξετάσεις) με στόχο τη διασφάλιση του κρατικού ελέγχου στη γνώση και την παιδαγωγική πράξη. Ας πάρουμε υπόψη ότι σε αυτό τον δρόμο βαδίζει τόσο η εφαρμογή της Τράπεζας Θεμάτων όσο και η εφαρμογή της «Eλληνικής Pisa», δηλαδή των «εθνικών» εξετάσεων στην ΣΤ΄ τάξη του δημοτικού και στην Γ΄ τάξη του Γυμνασίου.
