Έχουμε ανάγκη από Σχολεία φιλικά στο Περιβάλλον
Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε από το Συμβούλιο Υγείας για τα Σχολεία στις ΗΠΑ, το 2018, με τίτλο Green Schoolyards Support Healthy Bodies, Minds and Communities, έδειξε ότι τα οφέλη μιας πράσινης αυλής, είναι τεράστια για την ψυχική και σωματική υγεία των μαθητών. Παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές και μαθησιακές δυσκολίες μπορούν να ωφεληθούν και να προοδεύσουν μέσα σε ένα περιβάλλον φιλικό προς τη Φύση. Επιπλέον, οι πράσινες σχολικές αυλές μπορούν να αποτελέσουν θετικό πρόσημο για την ευρύτερη κοινωνία.
Στην Ελλάδα, τη χώρα της φιλοξενίας, του ήλιου και της θάλασσας, η ιδέα των πράσινων σχολικών αυλών μοιάζει με άπιαστο όνειρο. Μάλιστα, τα σχολεία ασφαλτοστρώνουν εντατικά τις αυλές τους προκειμένου να εκσυγχρονιστούν, όπως διαβάζουμε στα Δελτία Τύπου που δημοσιεύουν με υπερηφάνεια.
Η ασφαλτόστρωση έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας. Ανεξάρτητα αν τα σχολεία βρίσκονται σε μεγάλες πόλεις ή στην επαρχία, θεωρούνται δευτερεύοντες χώροι που λειτουργούν διεκπεραιωτικά για το διάλλειμα ή για το μάθημα της γυμναστικής. Και φυσικά είναι απαραίτητα τα γήπεδα βόλεϊ ή μπάσκετ. Τι είναι όμως τελικά, αυτό που διαφοροποιεί μια σχολική αυλή με γήπεδα, από ένα πάρκινγκ αυτοκινήτων;
Πράσινες αυλές
Αξίζει τον κόπο να επισκεφτεί κανείς τα φινλανδικά σχολεία. Ο επισκέπτης θα διαπιστώσει ότι διαθέτουν αύλειους χώρους με γκαζόν, δέντρα και λουλούδια και πλακόστρωτα δάπεδα με κυβόλιθους, υλικό περισσότερο φιλικό στο περιβάλλον και απορροφητικό για τα νερά της βροχής. Την ίδια εικόνα θα δει κανείς της Αυστρίας είτε σε νηπιαγωγείο, είτε σε τεχνικό γυμνάσιο ή λύκειο, αλλά και στα διάσημα νηπιαγωγεία του Reggio Emilia στη Βόρεια Ιταλία. Στα καταπληκτικά Waldkindergarten, τα νηπιαγωγεία του Δάσους στη Γερμανία, τα μικρά παιδιά μαθαίνουν δεξιότητες κυριολεκτικά μέσα στο δάσος, ενώ ένα επίσης φωτεινό παράδειγμα αποτελούν τα σχολεία Warldorf, τα σχολεία της ελευθερίας, όπου τα παιδιά δημιουργούν και εκφράζονται μέσα στη Φύση.
Στην Ελλάδα, το πρώτο λαμπρό παράδειγμα φιλικού προς το περιβάλλον σχολείο, υπήρξε το Πρότυπο Ειδικό Σχολείο Αθηνών με την πρωτοπόρα παιδαγωγό Ρόζα Ιμβριώτη, λίγο πριν τον πόλεμο του ’40. Τα παιδιά σε εκείνο το σχολείο ενθαρρύνονταν να ασχολούνται με την καλλιέργεια και τη φροντίδα κήπου και να αναπτύσσουν πρακτικές δεξιότητες.
Βέβαια, σήμερα, υπάρχουν στη χώρα μας μικρά δημόσια σχολεία που χάρη στο φιλότιμο και την προσωπική πρωτοβουλία των εκπαιδευτικών ή και των γονέων, ακολουθούν μια φιλοσοφία φιλική προς το περιβάλλον. Όμως οι εξαιρέσεις απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα.
Αειφορία μόνο στη θεωρία
Στη χώρα μας δυστυχώς, δεν επενδύουμε στον οικολογικό χαρακτήρα των σχολείων, παρά μόνο επιφανειακά, με εκπαιδευτικά προγράμματα in vitro κι όχι in vivo. Περιβαλλοντικά πρότζεκτ με χειροτεχνίες και εικαστικές αφίσες για την κλιματική αλλαγή, εργαστήρια δεξιοτήτων για την αειφορία, διαγωνισμοί, διδακτικές επισκέψεις με βαριεστημένους εκπαιδευτικούς και μαθητές, εθελοντικοί καθαρισμοί ακτών που έχουν ένα πρόσκαιρο αποτέλεσμα κ.ά.
θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο μάθησης αλλά και καλλιέργειας της περιβαλλοντικής συνείδησης, ωστόσο δεν αξιοποιείται ούτε στο ελάχιστο. Γιατί το περιβάλλον το βιώνουμε, δεν το διδασκόμαστε μόνο θεωρητικά. Σαφώς και υπάρχει το πρόβλημα της έλλειψης βοηθητικού προσωπικού που θα ασχοληθεί με τη φροντίδα του πράσινου. Ωστόσο, το ζήτημα δεν μπαίνει καν στο όραμα και στις επιδιώξεις των δημόσιων σχολείων. Υπάρχουν σχολεία με τεράστιους υπαίθριους χώρους, που δυστυχώς είναι τσιμεντωμένοι και γυμνοί.
Δέντρα, λουλούδια, βοτανικοί κήποι, θα μπορούσαν να διδάσκουν φυσικά και αβίαστα την αγάπη για το περιβάλλον και να ενθαρρύνουν την ενασχόληση του ανθρώπου με τη γη, καλλιεργώντας παράλληλα δεξιότητες αυτάρκειας. Γράφει ο Ξενοφώντας στον Οικονομικό «…ὅτι τῆς γεωργίας οὐδ᾽ οἱ πάνυ μακάριοι δύνανται ἀπέχεσθαι. ἔοικε γὰρ ἡ ἐπιμέλεια αὐτῆς εἶναι ἅμα τε ἡδυπάθειά τις καὶ οἴκου αὔξησις καὶ σωμάτων ἄσκησις εἰς τὸ δύνασθαι ὅσα ἀνδρὶ ἐλευθέρῳ προσήκει».
Η σχολική αυλή ως όαση της γειτονιάς
Οι Δήμοι, ασφαλώς και φέρουν τη μεγαλύτερη ευθύνη στη διαμόρφωση , αφού θα έπρεπε αυτοί κατεξοχήν να θέτουν τις προδιαγραφές και τη χρηματοδότηση κατασκευής και ανάπλασής τους, ώστε όχι μόνο, να λειτουργούν θετικά για το ίδιο το σχολείο, αλλά και να αποτελούν έναν πράσινο πνεύμονα και όαση για τη γειτονιά στην οποία βρίσκονται. Με άλλα λόγια, οι σχολικές αυλές μπορούν να αναβαθμίσουν την ποιότητα ζωής της ευρύτερης κοινότητας. Αρχιτέκτονες εξωτερικών χώρων, παιδαγωγοί, κηπουροί και επιστάτες συνιστούν ένα αξιόλογο δυναμικό το οποίο οφείλει να αξιοποιηθεί από τους δήμους σε μια βάση συνεργασίας για τη δημιουργία περιβαλλόντων φιλικών για τα παιδιά και την κοινότητα. Περιβάλλοντα, όπου οι μαθητές θα ενθαρρύνονται στην πράξη να γίνουν οι αυριανοί ενεργοί πολίτες για το περιβάλλον και την αειφορία. Δεν αρκεί να κάνουμε εκδηλώσεις για την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας όταν αδιαφορούμε για τα ίδια τα σχολεία και τις υποδομές τους.
Είναι πια καιρός τα σχολεία να αποκτήσουν μια νέα ταυτότητα που θα διευκολύνει την επικοινωνία τους με την κοινωνία και θα τα διασυνδέει ουσιαστικά με τις ανάγκες της κοινότητας.
* Επικοινωνιολόγος Μ.Α., με εμπειρία στο branding εκπαιδευτικών και πολιτιστικών οργανισμών και τουριστικών επιχειρήσεων, εκπαιδευτικός και Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων σε ειδικότητες Δημοσιογραφίας και Τουρισμού. Συντονίζει την επιστημονική ομάδα Σημειολόγιο Science & Culture Hub που δραστηριοποιείται στη διοργάνωση events σε θέματα αιχμής
