O ρόλος της οικογένειας στο να εμφυσήσει την αξία της ανάγνωσης βιβλίων στα παιδιά είναι τεράστιος
Αφορμή για το σημερινό άρθρο, η συζήτησή μου με ένα ανώτατο στέλεχος ιστορικού εκδοτικού οργανισμού της χώρας, ο οποίος διατηρεί για χρόνια το βιβλιοπωλείο του στο κέντρο της πρωτεύουσας. Καθώς επέλεγα τα θερινά μου αναγνώσματα, και είχα ήδη φορτώσει παραμάσχαλα 3 , με πλησιάζει ένας ηλικιωμένος κύριος ο οποίος μου συστήνεται και με ρωτάει αν χρειάζομαι βοήθεια.
Συμπληρώνει με ένα ειλικρινές ύφος πως σπάνια πια βλέπει στο βιβλιοπωλείο νέο κόσμο, και δευτερευόντως πελάτες να αγοράζουν πάνω από ένα βιβλίο. Έτσι ξεκίνησε ένας ολιγόλεπτος διάλογος για την πορεία της εκδοτικής παραγωγής στη χώρα μας. Το συμπέρασμα: λίγες πωλήσεις, αυξημένα κόστη παραγωγής, άρα και σχετικά υψηλές (για τη σημερινή εποχή) τιμές, οι οποίες συνεπάγονται ξανά λίγες πωλήσεις. Και εκδοτικοί οίκοι με οικονομικούς ισολογισμούς στο κόκκινο. Φαύλος κύκλος… Όμως οι μειωμένες πωλήσεις, στις οποίες αναφέρθηκε ο αξιοσέβαστος συνομιλητής μου δεν είναι αποτέλεσμα μόνον των υψηλών τιμών αλλά, κυρίως, του μικρού ενδιαφέροντος για ανάγνωση βιβλίων.
Πράγματι, σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα αναγνωστικής συμπεριφοράς του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (Δεκέμβριος 2010), στην ερώτηση «Θα ήθελα να μου πείτε εάν τον τελευταίο χρόνο αγοράσατε κάποια βιβλία, ανεξάρτητα εάν τα διαβάσατε εσείς και εάν ναι, πόσα;», το 57% των ερωτώμενων απάντησε κανένα. Ακόμη, στην ερώτηση «πόσα βιβλία – εκτός σπουδών ή επαγγελματικής υποχρέωσης – διαβάσατε το τελευταίο έτος;», το 40,7% απάντησε και πάλι… κανένα! Δεν γνωρίζω αν έχει πραγματοποιηθεί αντίστοιχή έρευνα τελευταία, αλλά αμφιβάλλω κατά πόσο τα αποτελέσματά της θα ήταν πιο ελπιδοφόρα – ειδικά μέσα στην πρόσφατη δεκαετή οικονομική κρίση – για το μέλλον της ανάγνωσης στη χώρα μας.
Εδώ όμως τίθενται κεφαλαιώδους σημασίας ερωτήματα: δεδομένου του ποικιλόμορφου οφέλους του , πώς μπορεί το σχολείο να καλλιεργήσει μια κουλτούρα φιλαναγνωσίας για τους μαθητές του; Πέρα από αποσπασματικά και ολιγόμηνης αποτελεσματικότητας προγράμματα, τα οποία εκπονούνται κυρίως στα πλαίσια μεταπτυχιακών σπουδών από διάφορα πανεπιστημιακά τμήματα, έχει σχεδιαστεί μια μόνιμη παρέμβαση, ώστε σταδιακά να ανακαλύψει ο μαθητής, από την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, την αξία του βιβλίου, την απόλαυση που χαρίζει η ανάγνωση; Το υπουργείο Παιδείας, διαχρονικά, έχει ασχοληθεί σοβαρά με την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα; Είναι αληθές πως σε μια εποχή που πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα, η αγορά βιβλίων γι’ αυτούς δεν αποτελεί προτεραιότητα. Είναι επίσης αληθές πως τα σημερινά παιδιά, αποτελούν τη γενιά του διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων, όπου σύμφωνα με πλειάδα πρόσφατων ερευνών, μεγάλο ποσοστό νέων έχει εθιστεί και καταναλώνει πάνω από τρεις ώρες ημερησίως στην περιήγησή του σε δημοφιλείς εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης. Επομένως, ο ρόλος του σχολείου εδώ, καθίσταται αναπόφευκτα μέγιστος α) στο να χρησιμοποιήσει τις ΤΠΕ, με κατάλληλο τρόπο που θα προωθεί παράλληλα τη φιλαναγνωσία, και β) στη σύνταξη νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων όπου η ελληνική και ξένη Λογοτεχνία θα αποτελεί όχι απλά άλλο ένα γραμμικό διδακτικό αντικείμενο, αλλά περισσότερο ένα ‘απολαυστικό’ εργαστήριο αμφίδρομης παραγωγής ιδεών και συναισθηματικής έκφρασης των μαθητών.
Συμπερασματικά, ο ρόλος της οικογένειας στο να εμφυσήσει την αξία της ανάγνωσης βιβλίων στα παιδιά είναι τεράστιος. Τεράστιος είναι επίσης ο ρόλος της Πολιτείας που, μέσω του σχολείου και άλλων υποστηρικτικών θεσμών (π.χ. οργανωμένο δίκτυο εμπλουτισμένων δημοτικών βιβλιοθηκών), συμπληρώνει και συνδιαμορφώνει την οικοδόμηση μιας ισχυρής αναγνωστικής κουλτούρας στους πολίτες της.
Ηλίας Σελίμης (δάσκαλος, ιστορικός)
